واکاوی پایبندی به سنت‌های محلی زندیه در مرمت کاشیکاری هفت رنگ مسجد وکیل شیراز در دوره قاجار

مسجد به‌عنوان یکی از نمادهای مهم فرهنگی- اجتماعی در ایران تحت تاثیر نگرش های حکومتی، با تغییرات متنوعی در ساختار و تزیینات روبه‌رو شده است. از مساجد مهم زندیه در شیراز مسجد وکیل است که با تزیینات کاشی هفت رنگ و معرق آراسته شده و برخی تزیینات کاشی هفت رنگ آن در دوره قاجار مرمت شده است. هدف، بررسی جایگاه سنت های محلی زندیه در مرمت کاشی هفت رنگ مسجد در دوره قاجار است و به‌دنبال پاسخ به این سوال که آیا دیدگاه فرهنگی دوره قاجار در مرمت تاثیری داشته و یا همان سنت های محلی زندیه دنبال شده است. روش پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی و پیمایشی است. نتایج بیان می دارد که نقوش در کاشی هفت رنگ در دوران زند تحت تاثیر دیدگاه قومی- ایلیاتی زندیه و برخی سنت های دوره صفویه طراحی شده و با سادگی و آراستگی همراه است که طرح ها به‌صورت تجریدی و انتزاعی ترسیم شده اند اما در تعمیرات صورت گرفته در دوره قاجار در مسجد وکیل که عمدتاً در دوره ناصرالدین شاه و فتحعلی شاه انجام پذیرفته است دیده می شود که طرح و رنگ در برخی بخش ها تغییر یافته و از نقوشی مانند گلدانی، پرنده و منظره‌پردازی و رنگ صورتی در مرمت ها استفاده شده است. نقوشی که در دوران زندیه مرسوم نبوده و در مسجد استفاده نشده است. بنابراین می توان گفت تفاوت تاثیر دیدگاه تغییر یافته قاجاریه در مرمت های صورت پذیرفته وجود دارد و پایبندی به سنت های محلی دوره زندیه در مرمت های دوران قاجار کمتر دیده می شود.

an analysis of the qajar restoration of haft rang tiling at the vakil shiraz mosque and its adherence to zandiyeh local traditions

the mosque is one of the important socio-cultural symbols in the islamic iran. one of the important mosques is vakil mosques, where different designs have been used in the decoration of haft rang (seven-colored) tiles. the purpose is to investigate the impact of changes in socio-cultural perspectives of governments on the design of haft rang tile. what effect the socio-cultural perspective has had on the design of mosque designs and what is the nature of design changes in the haft rang tiles in these mosques? the research method is descriptive-analytical. the results show that the patterns in the seven-colored tile during the zand period are influenced by the zandi ethnic-illyrian view and are associated with simplicity and beauty. these patterns are drawn in an abstract way and have less variety in terms of design and color. in contrast, the designs in the qajar period are influenced by the westernize perspective and are very colorful and rich, reflecting nature realistically. repairs made in the qajar period introduced this type of design and color to the vakil mosque, causing changes in the structure of haft rang tile designs. therefore, it can be said that the difference in socio-cultural attitudes in different eras will have an important impact on changing artistic perspective.