خانۀ توانای یزد بازشناسی معماری خانه در سدۀ هشتم هجری (روزگار آل‌مظفر)

خانۀ توانا واقع در کُنج محلۀ شاه ابوالقاسم به فاصلۀ 150 متر از حد شرقی مسجد جامع، در میان بافت فشردۀ مسکونی یزد قرار دارد. این خانه به وسعت 410 متر مربع، همسایۀ میدان حسینیۀ صندوق سازها و خانه هایی خشتی است. از نظر طرح معماری، این خانه حیاطی با اضلاع نابرابر دارد و فضاهای ساخته شده در دو سوی غربی و جنوبی قرار دارند. ایوانی با طاق تخریب شده و اتاق هایی در کنار آن و فضاهایی به دنبال هم با نظم خطی در ضلع جنوبی وجود دارند. اجزای متفاوت از هم در نقشه خانه جا گرفته است. باتوجه به پرونده ثبت بنا و برخی توصیف های دیگر، تاریخ ساخت این خانه به سدۀ هشتم هجری نسبت داده شده است. با این فرض که در گذر زمان بنا دچار دگرگونی و تحولات عمده ای شده، پرسشی که پیش می آید این است که تحولات معماری خانه چه بوده و ساختمان اولیۀ خانه چه ویژگی هایی داشته است. روش پژوهش «تاریخی تحلیلی» است و ضمن بررسی و تحلیل شواهد موجود در اثر، با انجام مطالعات تطبیقی و تحلیل شواهد معماری، امکان فهم ابهامات فراهم آمده است. هدف این است که تصویر روشنی از تحولات تاریخی خانه به دست آید. خانۀ نخستین با الگوی خانه های سدۀ هشتمی یزد انطباق دارد. بنا در صورت نخستین و اصیل از گونۀ یک ایوانی، با حیاط کوچکی بوده است. بخش مفقود شرقی و شمالی خانه و نظام ورودی آن با ذکر احتمالاتی، معلوم می شود. ضلع شمالی در طرح نخستین صفه ای هم دهانۀ ایوان جنوبی داشته و ضلع شرقیِ تخریب شده می توانسته به قرینۀ ضلع غربی از دو صفه تشکیل شده باشد و ورودی نیز به صورت دالانی با گردش نود درجه از صفۀ شرقی به حیاط منتهی می شد. 

tavana house in yazd restudy of house architecture in 8 hijri adge (al – e mozaffar priode)

tavana house is located in the corner of shah-abul-qasim neighborhood and it is 150 meters away from the east side of jame mosque. this house is located in the dense residential context of the city. the building in question has an area of 410 square meters, it is a neighbor of sandughsazha maidan-hosseiniyeh and adobe houses. in terms of architectural design, this house has a courtyard with unequal sides and the built spaces are located on both the west and south sides. there is a porch with a ruined arch and rooms next to it and spaces following each other in a linear order on the south side. different components are placed in the house plan. in the national registry file and some other descriptions, the construction date of this house is attributed to the 8th century of hijri. with the assumption that the building has undergone many changes and transformations over time, the question is what were the architectural changes of the house and what were the features of the original building of the house? the research method is historical-analytical and while examining and analyzing the existing evidence in the building, it is possible to understand the ambiguities by conducting comparative studies and analyzing the architectural evidence. the aim is to get a clear picture of the historical developments of the house. the plan of the house in the first period conforms to the pattern of the 8th century houses in yazd. in its first form, the building had a porch with a small courtyard. the space of the missing eastern and northern parts of the house and the entrance system can be guessed. in the first plan, the north side had a short porch equal to the width of the south porch, and the east side could have been composed of two rows similar to the west side. the entrance was in the form of a corridor that had a ninety degree turn and entered the courtyard from the east side.