بازخوانی و تحلیل مداخلات انجام‌شده در محوطه تاریخی تاق‌بستاناز دوره قاجار تا 1396 ش*

تحلیل نوع مداخلات و ویژگی‌‌های آن، به‌عنوان راهی برای درک بهتر آثار و ارزش‌های تاریخی فرهنگی، در جهت تصمیم‌گیری‌ متناسب حفاظتی و مرمتی است. تاق‌بستان به‌عنوان یکی از نمونه‌های موردی در مطالعه مداخلات صورت گرفته در آثار تاریخی ایران، نمونه‌ای از دخالت‌های انسانی در محوطه‌های تاریخی ایران است. در این پژوهش توصیفی- تحلیلی، سیر مداخلات تاق‌بستان براساس شواهد و مدارک کتابخانه‌ای و میدانی موجود، بررسی ‌و با نظریات و مفاهیم بین‌المللی حفاظت و مرمت تطبیق و تحلیل شده‌اند. هدف از این پژوهش درک و نقد مداخله‌های صورت‌گرفته در آثار صخره‌ای تاق‌بستان و محوطه بلافصل آن‌ها،  برای روشن‌تر شدن اقدامات انجام‌شده و پیشگیری از خطاهای احتمالی حفاظت و مرمت ‌های آینده است. در تحلیل یافته‌ها مشخص شد که در مداخلات تاق‌بستان، برخی از آن‌ها مانند مداخلات دوره قاجار، منجر به خلق یک منظر فرهنگی شده و برخی تخریبی و برخی با رویکرد اقدامات حفاظتی، سبب آشکار شدن ارزش‌های اثر، طی زمان شده‌اند. مداخله با رویکرد حفاظتی از دوره پهلوی اول آغاز و هنوز ادامه دارد؛ مداخلات سال‌های 1390 تا 1396 گرچه رویکرد حفاظتی داشته‌اند اما با نادیده گرفتن اصول حفاظت و مرمت سبب از بین رفتن شواهد و مدارک تاریخی، منظر فرهنگی، اصالت و یکپارچگی اثر و رویکردی غلط نسبت مفهوم «حداقل مداخله» و اجرای روش‌های مرمت با رویکرد پاکسازی تاریخی شده‌‌اند. از نتایج به ‌دست ‌آمده در این پژوهش، درک ضرورت برخورداری از مبانی نظری شفاف در مداخلات، مبتنی بر نظریه‌ها، اسناد ملی و بین‌المللی حفاظت و مرمت، و اهمیت تصویب آن پیش از انجام اقدامات اجرایی است.

re-reading and analysis of the interventions made at the historical site of taq-i-bostan

the interventions made at taq-i-bostan offer a valuable case study for understanding the evolution of conservation and restoration practices in iran. by analyzing the types of interventions and their characteristics, we can gain a better understanding of the works themselves and reveal their historical and cultural values, ultimately informing appropriate conservation and restoration decisions.taq-i-bostan, as one of the case examples in the study of  interventions in iran’s historical sites, shares many similarities with interventions in other historical sites. in this descriptive-analytical research, the course of taq-i-bostan interventions has been examined and analyzed based on available documents and compared with international theories and concepts of conservation and restoration.the research found that some interventions at taq-i-bostan, like those of the qajar period, led to the creation of a cultural landscape, while others were destructive. some interventions, with a protective approach, revealed the values of the work over time. protection interventions began in the first pahlavi period and are still ongoing. however, the interventions of 2010 to 2016, despite claiming a conservation approach, caused the loss of historical evidence, cultural landscape, authenticity, and integrity of the work due to their disregard for the principles of conservation and restoration. this represents a misguided approach to the concept of “minimum intervention.”the results of this research highlight the necessity of having transparent theoretical foundations for interventions, based on theories, national and international documents on protection and restoration. moreover, it emphasizes the importance of obtaining approval for these foundations before carrying out any executive actions.