بازخوانی و تحلیل دوره‌های ساخت امام‌زاده جعفر بروجرد

 تاریخ معماری لرستان همچنان آکنده از ابهام است. این ابهام افزون‌برکمیِ بررسی‌های انجام‌شده، به‌نظر ناشی‌از عدم مطالعات دقیق و هدفمند این آثار بوده است. امامزاده جعفر، نمونه‌ای از آرامگاه‌های با گنبد اورچین درمنطقۀ سردسیر بروجرد و درحاشیۀ فلات مرکزی ایران است که دارای مشخصه‌های معماری مناطقِ گرم و پرباران حوزۀ جنوب غرب ایران است. شواهد معماری و کتیبه‌ها، نشان از مداخلات فراوانی دارد که طی دوره‌های مختلف در بنا صورت‌پذیرفته و نظرات متفاوتی پیرامون بنا ارائه شده است و به همین‌ خاطر شناخت ساختار اولیه و دوره‌های ساخت آن را ضروری می‌کند. بر این مبنا و با هدف شناخت هستۀ اولیه، مراحل ادواری توسعه و با این فرض که این بنا در دوران سلجوقی بنیان نهاده شده کوشش شده تا براساس مطالعات میدانی و کتابخانه ای و گمانۀ حفرشده و کتیبۀ نویافته، ساختار معماری و تغییرات سازه ای، مورد کنکاش مجدد قرارگرفته و با آثار مشابه مقایسۀ تطبیقی و به روش توصیفی-تحلیلی، مورد بحث واقع شود و برای این پرسش‌ها پاسخ درخوری پیدا کند که پلان و ساختار اولیه آن به چه شکلی بوده و در چه دوره‌ای بنیان نهاده شده است؟ گنبد اورچین آرامگاه از چه الگو و بناهایی اقتباس شده است؟ نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که بنای اصلی ازنوع برج‌های آرامگاهی دورۀ سلجوقی با پلان هشت‌ضلعی بوده و دردورۀ ایلخانی با ایجاد پشت‌بند، هستۀ اصلی تقویت شده است. الگوی گنبد آن از گونۀ گنبدهای اورچین سروی‌شکل منطقۀ جنوب غرب ایران مانند گنبد شابوالقاسم دزفول اقتباس شده است.

the recognition and analysis of different periods of construction of imāmzādeh ja‘far in boroujerd

the history of architecture in lorestan remains shrouded in ambiguity. this uncertainty likely stems from the lack of comprehensive and targeted studies on its architectural heritage. the ourchin dome of imamzadeh ja‘far, located in the cold region of borujard, possesses   architectural characteristics typically found in the warm and rainy regions of southwestern iran. both architectural evidence and inscriptions suggest numerous interventions in the building across different periods. therefore, studying this architectural monument in depth is crucial. with this objective and the assumption of a seljuk period foundation, efforts were made to investigate the early period, construction stages, and pattern of the imamzadeh ja‘far tomb’s ourchin dome. through an examination of the architectural structure, archaeological excavations, inscriptions, and comparative analyses with similar structures, the research aimed to re-evaluate the building’s structural changes and identify its construction periods using a descriptive/analytical methodology. key questions addressed  included the tomb’s basic plan and structure, construction timeframe, and the nature of its ourchin dome design. the research concluded that the main building originated as a seljuk-era tomb tower with an octagonal plan. subsequently, during the ilkhanid period, the structure was reinforced with the addition of buttress. interestingly, the dome pattern drew inspiration from the cypress-shaped ourchin domes prevalent in southwestern iran.