تاثیر تحولات میدان‌های پیرامون ارگ بر یکدیگر در پایتخت قاجاری (میدان‌های مشق، ارگ، توپخانه، سبزه‌میدان)

روزگار قاجاریان، دوره تغییرات بنیادین و ورود مفاهیم نوین شهری بوده و میدان‌ها، گونه‌ای از فضاهای شهری بستر برخی از این تغییرات بودند. هدف این مقاله که بر چهار میدان اصلی پایتخت قاجاری (مشق، ارگ، توپخانه، سبزه‌میدان) متمرکز است، درک تحولات کالبدی و مکانی آنها در کنار یکدیگر و مرتبط با ارگ به‌عنوان بستر شهری مشترکشان است. سوالات پژوهش عبارت‌اند از: 1.کدام تحولات این چهار میدان بر محوطه ارگ تاثیرگذار بوده است؟ 2.تغییرات هر میدان چه تاثیری بر تحولات میدان‌های دیگر داشتند؟ با استفاده از روش تفسیری- تاریخی در منابع مکتوب دست‌اول و دوم و استاد تصویری جمع‌آوری‌ شده و استدلال منطقی یافته‌ها، ترسیم دیاگرام‌ها و باز تولید برخی نقشه‌ها مشخص کرد که اولا تحولات میدان‌های ارگ، مشق و سبزه‌میدان در دوره ناصری (پیش از گسترش شهر) و بهبود وضعیت کالبدی و عملکردی آنها سبب تولد میدان‌هایی با طرح و کارکرد معین در شمال و جنوب ارگ شد که تا پیش از این فضاهای بی‌نظم و ترتیب با عملکردهای چندگانه بودند. همچنین تغییرات میدان ارگ و تبدیل آن به باغ گلشن، سبب تولد میدان توپخانه در شمال ارگ و چهارمین میدان پیرامون این بستر شهری مشترک شد. شکل‌گیری این میدان جنبه ارتباطی جدیدی را به سمت شمال و محله تازه‌ تاسیس دولت برای ارگ به همراه داشت. دوم اینکه میدان‌ها پیش‌زمینه پیدایش دیگری بوده‌اند: ابتدا سبزه‌میدان، سپس میدان ارگ و بعد از آن میدان مشق و در نهایت میدان توپخانه شکل می‌گیرد و از طرفی عملکرد و مکان‌یابی میدان‌ها در هماهنگی با یکدیگر بوده است.

the effect of squares developments around the citadel on each other in the qajar capital (mashgh, arg, toupkhaneh, sabzimeidan squares)

 qajar era is the period of fundamental changes and the introduction of new urban concepts. squares, a type of urban space, were the subject of some of these changes. this article focuses on four main qajar capital squares (mashgh, arg, toupkhaneh, sabzi-meidan) in their urban context around the royal citadel, aiming to answer these questions: 1-what changes in these squares over time have affected the citadel? 2-what is the role of the relationship between these squares and their spatial and functional features in other developments? using the interpretive-historical method and primary and secondary sources as well as visual documents, the initial findings were collected, and logical reasoning of the findings, drawing diagrams, and reproduction of some maps showed that developments of arg, mashgh, and sabzi-meidan squares in naseri period (before the city expansion) and the improvement of their physical and functional condition led to the birth of squares with specific design and function in the north and south of the royal citadel; previously, these spaces were chaotic with multiple functions. also, the changes in arg square and its transformation into golshan garden led to the birth of toupkhaneh square in the north of the citadel and the formation of the fourth square around this common urban context. secondly, these four squares have been the precondition for the emergence of another: first sabzi-meidan, then arg, then mashgh, and finally toupkhaneh square were formed. on the other hand, the function and location of the squares have been in harmony with each other.