پژوهشی بر بازتاب ادوات جنگی در نقوش سنگ قبور دوران اسلامی ایران

جنگ‌ افزارها از جمله مهم‌ترین نقوشی هستند که روی سنگ قبور ادوار مختلف ایران اسلامی خودنمایی می‌کنند. این ادوات جنگی معمولا ساده نقر شده‌اند و تنها فرم کلی و ظاهری سلاح مورد توجه هنرمندان سنگ‌ تراش قرار گرفته است. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی و تاریخی و با توجه به بررسی‌های میدانی و مطالعه اسناد کتابخانه‌ای، نقوش ابزارآلات جنگی موجود روی سنگ قبور و چرایی به‌کارگیری آنها بر روی مزار متوفی را مورد کنکاش قرار داده و همچنین این نگاره‌ها را با سلاح‌های جنگی ادوار اسلامی ایران مقایسه تطبیقی نموده است. مطالعات صورت‌ گرفته نشان می‌دهد که نقوش ادوات جنگی بیشتر روی سنگ قبور قوچ و شیرهای سنگی و محرابی‌شکل نقش بسته و شامل شمشیر، تیر و کمان، خنجر، گرز، تفنگ، سپر و نیزه است که در میان آنها، شمشیرهای منحنی بیشترین کاربرد را طی ادوار داشته است. فرم کلی و ظاهری این آلات جنگی منقور روی سنگ قبرها، در راستای کامل با جنگ‌افزارهای ادوار اسلامی، خصوصاً ادوار ایلخانی، تیموری، صفوی و قاجار بوده و به‌ نوعی نشان از آگاهی هنرمند سنگ‌تراش به صنعت فلزگری آن زمان است. از طرف دیگر، این نگاره‌ها بیش‌تر به‌دلیل رشادت‌های شخص متوفی روی سنگ قبر وی حک شده و نشان از بزرگی و احترام، قدرت و شجاعت، پهلوانی و دلیرمندی وی است.

a study on the reflection of war tools in tombstones of the islamic era of iran

war tools are one of the most important designs that appear on the tombstones of different periods of islamic iran. these motifs are usually simple, and only the general and visual form of the weapon has been considered by stonemasons. the present study surveyed the designs of war tools on the tombstones and the reason for their use on the tomb of the deceased using a descriptive-analytical and historical method and according to field studies and library documents. it also compared these images with the weapons of the islamic period in iran. the findings showed that these motifs are mostly engraved on tombstones with the form of ram and lion and altar-shaped stones and include: sword, bow and arrow, dagger, mace, gun, shield and spear. the image of curved swords has been used the most. the general and apparent form of these weapons is depicted, as the weapons of the islamic period, especially the ilkhanid, timurid, safavid, and qajar eras, and is probably a sign of the artist’s knowledge of the metalworking industry of that time. on the other hand, these paintings are mostly engraved on tombstone due to the bravery of the deceased and show their greatness and respect, strength and courage, heroism and bravery.