مدیریت مخاطرات کالبدی در بازار تاریخی تبریز با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp)

بازارهای تاریخی یکی از مهم‌ترین سرمایه‌های فرهنگی- تاریخی کشورمان محسوب گردیده و بازار تاریخی تبریز نیز به‌ عنوان بزرگ‌ترین سازه سرپوشیده آجری دنیا و تنها اثر تجاری‌ سنتی ثبت‌ شده کشور در فهرست میراث جهانی، از این قاعده مستثنی نیست. ابنیه تاریخی، همواره از سوی انواع مخاطرات طبیعی و انسانی مورد تهدید بوده و حفاظت از بناهای تاریخی نیازمند کسب دانش و مهارت خاصی است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، دانش مدیریت بحران در این نوع اماکن خاص است. اولین مرحله از این دانش، کسب شناخت کافی از ماهیت بازارهای تاریخی و رفتار ذی‌نفعان از این بناهاست. لذا بازارهای تاریخی به‌دلیل قدمت زیاد ساخت در مرحلۀ اول، نیازمند کسب شناخت کافی از مقاومت بنا، ساختار فضایی بنا، نوع حوادث و همچنین نوع رفتارهای ذی‌نفعان است تا بتوان متناسب با آن‌ها اقدامات پیشگیری را انجام داد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش، توصیفی  پیمایشی است که با هدف شناسایی و تحلیل بحران‌ها و مخاطرات کالبدی موجود در بازار تاریخی تبریز بر اساس عوامل ذکر شده و به روش فرایند تحلیل سلسله‌ مراتبی صورت گرفته است. تعداد مخاطرات شناسایی‌ شده در این پژوهش، برابر با 9 مخاطره آسیب‎رسان به کالبد بازار بوده است که این موارد بعد از اولویت‌بندی به سه مخاطره اصلی (زلزله، آتش‌سوزی و تخریب عمدی سازه به‌ وسیله بازاریان) تنزل پیدا کرد. تجزیه‌ و‌ تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار expert choice انجام گرفت. در نهایت با توجه یافته‌های پژوهش، پیشنهادهای کاربردی برای جلوگیری از وقوع بحران ارائه گردیده است.

management of physical hazards in the tabriz historic bazaar of using analytic hierarchy process (ahp)

historical markets are one of the most important cultural-historical capitals of any country, reflecting its inhabitants’ various aspects of life, and tabriz historic bazaar, the largest indoor brick structure globally and the only commercial-traditional work registered in iran in the world heritage list, is no exception. various natural and human factors have constantly threatened historical markets, and a variety of natural disasters have been placed alongside the threats of human actions as a detrimental factor to historical monuments. the protection of historical monuments requires the acquisition of special knowledge and skills, one of which is the knowledge of crisis management in this type of particular place. the first stage of this knowledge is sufficient knowledge about the historical monument’s nature and the behavior of those interested in this monument. therefore, enough knowledge about the strength, spatial power, type of events, and the types of behaviors of those who share interest so that the appropriate preventive actions are predicted. the present study is applied in terms of purpose and descriptive in terms of method, which has been done to identify and analyze crises and physical hazards in the tabriz historic bazaar based on the mentioned factors and hierarchical analysis process. the number of risk factors identified in this study was 9. these items were reduced to three main hazards (earthquake, fire, and deliberate destruction of the structure by the marketers) after prioritization. personal data analysis was performed using expert choice software. finally, according to the research findings, practical suggestions for crisis prevention are presented.