نام اشکانی و یونانی محوطه تاریخی «نقش رستم» بر اساس متن کتیبه شاپور بر کعبه زرتشت

کتیبه شاپور اول ساسانی بر دیواره بنای معروف به «کعبه زرتشت» واقع در محوطه تاریخی نقش رستم استان فارس بی‌تردید یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مستندات تاریخی اوایل سلسله ساسانی در ایران است. این سنگ‌نوشته به سه خط و زبان اشکانی، فارسی میانه (پهلوی ساسانی) و یونانی، بر سه دیواره ساختمان کعبه زرتشت حک شده است. از زمان حفاری محوطه نقش رستم و خارج‌کردن این سنگ‌نوشته از زمین، دانشمندان بارها به بررسی آن پرداخته و نکاتی گران‌بها درباره وضعیت جغرافیایی، سیاسی، فرهنگی و نظامی دوره سلطنت شاپور از آن استخراج کرده‌اند. با بررسی دقیق‌تر این کتیبه، به نظر می‌رسد می‌توان یافته‌های جدیدی از این سنگ‌نوشته ارزشمند به‌ دست آورد که محققان هنوز به آن توجهی نکرده‌اند. در پژوهش حاضر، با دلایل منطقی برای واژه nibušt در کتیبه شاپور بر کعبه زرتشت، که بسیاری از محققان را با خطا مواجه کرده است، معنای دقیق‌تری ارائه شده است؛ بدین‌ترتیب که واژه اشکانی nibušt اسم خاص و منطبق با اصطلاح «دژنبشت/ دزنفشت» در متون فارسی، عربی و زرتشتی است و احتمالاً نامی به شمار می‌آید که در اوایل دوره ساسانی برای مجموعه تاریخی «نقش رستم» کاربرد داشته است.

parthian and greek names used for the historical site naqsh-e rostam in the early sassanid period based on the text of the inscription of shapur on the kaʿba of zoroaster

the inscription of the shapur i (šāpur i) on the wall of the building known as kaʿba-ye zardošt (kaʿba of zoroaster) located in the historical site of naqsh-e-rostam (naqš-e rostam) in fars province is undoubtedly one of the largest and most important historical documents of the early sassanid dynasty in iran. this inscription is engraved in three scripts of parthian language, middle persian (sassanid pahlavi) and greek on the three walls of the kaʿba of zoroaster. since the excavation of naqsh-e-rostam site and the removal of this inscription from the ground, scientists have studied it many times and extracted valuable insights into the geographical, political, cultural and military situation of shapur’s reign. by examining this inscription more closely, it seems that new findings can be made from this valuable inscription that researchers have not yet noticed. in the present study, with more logical reasons for the word nibušt in the inscription of shapur on the kaʿba of zoroaster, which has confused many scholars, a more precise meaning has been provided. thus, the parthian word nibušt is a special name and corresponds to the term dezhnebesht / deznafesht (diz [ī] nibišt) in persian, arabic and zoroastrian texts and is probably a name that was used in the early sassanid period for the historical collection naghsh-e rostam.