بررسی قلعه حصاری گازرانی اسفراین؛ قلعه‌ای رعیتی در خراسان شمالی

قلعه حصاری گازرانی از قلعه‌های اواخر قاجار، در جنوب شرقی شهرستان اسفراین، از توابع استان خراسان شمالی واقع است. پس از بررسی نقشه‌های هوایی و مطالعه میدانی، مشخص شد که قلعه‌های بسیاری از دوره قاجار با سبک معماری تقریباً مشابه در منطقه اسفراین وجود دارد که نشان‌دهنده شرایط تاریخی و شیوه معیشت به‌ویژه در این منطقه بوده است. این پژوهش با هدف آغاز یک زمینه مطالعاتی به‌منظور درک تصویری جامع از تحولات سیاسی و اجتماعی و سبک معماری دوران قاجار در منطقه انجام شده است. در این مقاله، پس از بررسی مختصر انواع قلعه‌های ایران و درک جایگاه قلعه گازرانی از لحاظ طبقه‌بندی‌های موجود، شناخت کاملی از وضعیت فعلی و گذشته آن در زمینه تاریخ و معماری و محیط پیرامون آن حاصل شده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی، همراه با نقشه‌برداری و ثبت مطالعات میدانی انجام شده و کوششی برای شناساندن و درک ارزش‌های تاریخی و معماری قلعه حصاری گازرانی به‌عنوان یکی از آثار ارزشمند اواخر قاجار است. همچنین ارتباط روابط اجتماعی و اقتصادی و شیوه معماری دوره تاریخی مذکور در منطقه را تبیین کرده است.

investigation of esfarayen hesari-ye gazerani; a peasant castle in north khorasan

hesari-ye gazerani castle is one of the late qajar castles, located in the southeast of esfarayen city, in the functions of north khorasan province. after reviewing aerial maps and field studies, it was found that there are many castles from the qajar period with almost similar architectural style in esfarayen region, which show the historical conditions and life-style, especially in this region. this study aims to start a field of study in order to understand a comprehensive picture of the political and social developments and architectural style of the qajar period in the region. in this article, after a brief review of the types of castles in iran and data were obtained about the hesari-ye gazerani castle in terms of the current situation and its past concerning the history, architecture and the surrounding environment. the present research was conducted by descriptive method, along with mapping and recording field studies, and was an attempt to identify and understand the historical values ​​and architecture of hesari-ye gazerani fortress as one of the valuable works of the late qajar period. it also explains the relationship between social and economic relations and the architectural style of the mentioned historical period in the region.