نشانه‌های هنر مهاجرت در هنر شهری تهران دورۀ پهلوی: مطالعۀ موردی آثار مجسمه‌سازان و معماران پناهندۀ قفقاز

تهران به‌عنوان پایتخت تجلی‌گاه سیاست حافظه‌ی دوران پهلوی است. به سبب این سیاست، حافظه‌ی شهری تهران خود همه‌ی منازعات نشانگان هویتی را بازگو می‌کند. این منازعات حتی در میان معماران و تندیس‌گران مطرح آن دوران هم برقرار بوده است، اما معماران و تندیس‌گران پناهنده‌ی قفقاز فرصت بی‌سابقه‌ای در دوران پهلوی برای آفرینش هنر شهری پیدا کردند. این هنرمندان خیلی پیشتر به دلیل سکونت در امپراتوری تزاری و عثمانی با مظاهر نوآوری غربی آشنا شدند و تعداد بسیاری از آنان در اروپا تحصیل کرده بودند. این هنرمندان با این پیشینه‌ی فرهنگی توسط هنرمندان سنتی پذیرفته نشدند و از طرفی فشار نوسازی پهلوی تهدید و فرصت همزمان برای آنان شد. معماران ارمنی با ساخت بناهای عمومی در جنبش نوآوری معماری پیشتاز شدند و تندیس‌گران آذری با ساخت مجسمه‌های شهری به هنر دوران هخامنشی و ساسانی بازگشتند. حافظه‌ی شهری تهران تلفیقی از نمادهای بصری ارمنی، آشوری، نوین و ایران باستان شد. در این مقاله با روش نشانه‌شناسی عناصر بصری پانزده اثر (ازجمله بنا و تندیس) دوران پهلوی بررسی شد. سیاست حافظه‌ی پهلوی تلفیقی از حافظه‌ی هویتی ارمنی و آذری با باستان‌گرایی3 در حافظه‌ی شهری به یادگار گذاشته‌است. این تلفیق دارای نمادهای مسیحی و ارمنی بسیاری است که میراثی فرهنگی و  نمونه‌ای از تجدد ایرانی در هنر است. امید است که این دست پژوهش‌ها باعث بازنگری جدی در سیاست‌های حفاظت و بهسازی بافت‌های میراث‌فرهنگی ایجاد کند.

signs of art immigration in tehran’s civic art during the pahlavi period: a case study of caucasian refugee architects and sculptors

tehran, as the capital, symbolizes the memory policy of the pahlavi era. tehran’s urban memory itself reflects all the struggles and conflicts of the identity syndrome. these conflicts have existed even among the leading architects and sculptors of that era. but the caucasian refugees architects and sculptors found unprecedented opportunities in the pahlavi era to create civic art. these artists were previously acquainted with modern western design for their stay in the tsarist and ottoman empire, and many of them were educated in europe. with this cultural background, these artists were not accepted by traditional artists, and on the other hand the pressure of modernization was a threat and an opportunity for them at the same time. armenian architects took the pioneering the movement of architectural modernism by building public buildings, and azeri sculptors returned to the art of the achaemenid and sassanid arts by making urban sculptures. tehran combination of visual symbols of urban memory of armenians, assyrians, modern and persia. in this article, fifteen works (including buildings and statues) of the pahlavi period were studied by the method of semiotics of visual symbols. the pahlavi memory policy has left a combination of armenian and azeri identity memory with archaism in urban memory. this combination has many christian and armenian symbols that are a cultural heritage and an example of iranian modernity in art. it is hoped that such research will lead to a serious review of policies for the conservation and reconstruction of heritage district.