گزارش مقدماتی کاوش باستان‌شناختی محوطۀ کبود - مُدَوَّر مراغه (آذربایجان‌ شرقی، ایران)

مراغه از لحاظ پیشینه، یکی از شهرهای کهن آذربایجان ایران است. با این ‌حال از نظر باستان‌ شناختی مورد بی‌توجهی قرار گرفته و اطلاعات موجود دربارۀ پیشینۀ استقرار در بافت آن بسیار محدود است. شواهد باستان‌شناختی به‌ دست‌آمده از اطراف شهر مراغه، وجود آثاری از دوره‌های مختلف فرهنگی (پارینه‌ سنگی قدیم و میانی تا اسلامی) را نشان می دهد. بر همین اساس نتایج کاوش‌های باستان‌شناختی در بافت تاریخی مراغه نیز، می‌تواند اطلاعات باارزشی از پیشینۀ استقرار، توسعه و گسترش کالبدی آن در دوره‌های مختلف داشته باشد. پژوهش حاضر نتایج فصل دوم کاوش باستان‌شناختی محوطۀ کبود - مدور است. در این پژوهش نگارندگان بر اساس نتایج حاصل از یک فصل کاوش باستان‌شناختی و با تکیه بر منابع مکتوب دوران اسلامی و به روش توصیفی - تطبیقی و تحلیلی - تاریخی به دنبال پاسخ به پرسش‌های زیر هستند: 1- بر اساس نتایج کاوش باستان‌شناختی، پیشینۀ استقرار در این محوطه به چه دورانی باز می گردد؟ 2- مهم‌ترین یافته‌های فرهنگی به دست‌ آمده از کاوش باستان‌ شناختی محوطۀ کبود - مدور چیست و این داده‌ها تا چه اندازه قابل انطباق با منابع مکتوب است؟ نتایج کاوش ترانشه‌ها مشخص کرد در این محوطه، شواهدی از استقرار دائم (احتمالاً اشکانی) تا معاصر وجود دارد. همچنین مطالعۀ تطبیقی داده‌های کاوش با توصیفات منابع مکتوب دوران اسلامی، نشان می‌دهد که این محدوده در دوران سلجوقی با عنوان قسمتی از محلۀ «قُضات» شناخته می‌شد و دارای بناهایی چون مدرسه، مسجد و مقابر اتابکان سلجوقی به‌خصوص مقبره مستر شد بالله خلیفه عباسی بوده است. نتایج دیگر پژوهش نشان می‌دهد که تعداد برج‌ مقبره‌ها در این محدوده 5 عدد بوده که قابل انطباق با موقعیت پنج‌ گنبدان اشاره شده در منابع مکتوب است.

preliminary report of archaeological excavation of kaboud - circular site of maragheh (east azerbaijan, iran)

maragheh is one of the oldest cities in azerbaijan province, iran. however, it has been neglected archaeologically and the available information about the history of settlement in its context is very limited; therefore, the results of archaeological excavations in the historical context of maragheh, can have valuable information about the history of its establishment, development and physical expansion in different periods.the present study is the results of the second chapter of the archaeological excavation of the kaboud-circular site. in this study, based on the results of an archaeological excavation chapter and relying on written sources of the islamic period, the authors seek to answer the following questions: 1- based on the results of archaeological excavations, what is the history of settlement in this area? 2. what are the most important cultural findings obtained from the archaeological excavation of the kaboud-circular site and to what extent are these data compatible with written sources? the results of the excavation of the trenches show that there is evidence of permanent settlement in this area from the historical (parthian) to the contemporary period. also, a comparative study of excavation data with descriptions of written sources from the islamic period shows that this area was known as a part of the qozzat neighborhood during the seljuk period. it has buildings such as a school, a mosque and the tombs of the seljuk atabaks, especially the tomb of the abbasid caliph. other results show that the number of tomb towers in this area is 5, which is compatible with the five domes of atabakan seljuk.