مطالعه ویژگی‌های ریخت‌شناسی، کمی و کیفی برخی توده‌های بومی خربزه ایران

خربزه یک گیاه اقتصادی و مهم است و ایران از مرکزهای مهم تنوع این محصول به شمار می‌رود. به منظور بررسی برخی از ژرم‌پلاسم‌های بومی خربزه و استفاده در فرایندهای بهنژادی این پژوهش در سال‌های 1390 و 1391 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی کبوتر آباد اصفهان اجرا شد. پانزده توده خربزه در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار کاشته شدند و عملیات زراعی معمول صورت گرفت. نتیجه‌ها نشان داد توده‌های خاقانی، پوست زرد تو قرمز دستگرد برخوار (دستگردی) و مشهدی آقا علیان (مشهدی) بیشترین محصول پیش‌رس را تولید نمودند. بیشترین محصول برداشت شده در انتهای فصل تولید (دیررس) مربوط به توده‌های توسرخ خورزوق صابری (صابری) و سوسکی و گرگاب و گز مرادمند (گز) بود. عملکرد کل در دو سال با 44، 43 و 42 تن در هکتار به ترتیب در توده‌های سبز اصفهان، زرد ایوانکی جلالی (جلالی) و صابری به دست آمد. درشت‌ترین میوه‌ها در توده‌های سوسکی، عباس شوری و گز و کوچک‌ترین میوه‌ها از نظر وزن و اندازه در رقم ‘آناناسی’ و توده‌های تیل مگس (تیل) و پوست زرد صادراتی (صادراتی) به دست آمد. توده‌های عباس شوری، گز و جلالی در زمان رسیدن بیشترین سفتی و مقاومت در برابر فشار خارجی را داشتند و پوست میوه به نسبت ضخیم بود که برای انبارداری مناسب هستند، در حالی که توده تیل، رقم ‘آناناسی’ و توده مشهدی کم‌ترین مقاومت به فشار خارجی را داشتند و به نظر می‌رسند ماندگاری مطلوبی در انبار نداشته باشند. با عنایت به وجود جمعیت‌های گوناگون خربزه با پتانسیل‌های رویشی و زایشی متفاوت در ایران، لازم است احیا، خالص‌سازی و معرفی برای برنامه‌های اصلاحی شود.