هیدرولیبرال‌ دیپلماسی؛ رویکردی نوین در روابط هیدروپلیتیکی ایران و همسایگان؛ مطالعه‌ موردی: حوضه رودخانه فرامرزی‌ اروند‌رود

بی‌تردید امروزه آب به یک جستار سیاسی در رابطه با حصول قدرت درآمده و دیپلماسی‌آب به‌عنوان هنر سازش و همکاری بر روی منابع آب‌های مشترک در روابط هیدروپلیتیکی میان دولت‌های ساحلی ظهور پیدا کرده است. در ایران با توجه به این که اختلافات آبی متعددی در حوضه رودخانه‌های فرامرزی مشترک آن وجود دارد، به نظر می‌رسد که دیپلماسی‌آب با همسایگان یک نیاز ضروری است و می‌بایستی در دستگاه تصمیمات کلان ملی اهمیت داده شود. هدف از این پژوهش، واکاوی و تحلیل اسناد آب مرزی دیپلماسی‌آب در روابط هیدروپلیتیکی ایران و عراق در حوضه رودخانه فرامرزی اروند‌رود می‌باشد. سوال پژوهش این است که در روابط هیدروپلیتیکی ایران و عراق چه مشکلاتی وجود دارد؟ و دیپلماسی‌آب چه نقشی می‌تواند در فروکاست معضلات هیدروپلیتیکی این حوضه داشته باشد؟ بر این اساس، این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی صورت پذیرفته و بر اساس یافته‌های تحقیق که با استفاده از اسناد مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی انجام شده است، نتایج حاکی از آن بوده که اختلاف بر سر مالکیت آب این رودخانه همواره وجود داشته و به لحاظ تاریخی، طبق بررسی‌های انجام شده، دستگاه دیپلماسی‌آب در روابط هیدروپلیتیکی ایران و عثمانی و ایران و عراق در حوضه اروند‌رود از سال 1847م. تاکنون به صورت منفعلانه بوده که نیاز است کشور ایران در این زمینه برای حل مسائل خود با عراق و سپس ترکیه در حوضه مذکور، وارد دیپلماسی‌آب بالفعل شود و نیز شورایی را تحت عنوان «شورای هماهنگی حقوقی آب» راه‌اندازی کند. در همین راستا، ایران و عراق می‌بایستی در جهت تقویت پایه‌های همکاری به منظور کاهش دامنه تنش‌ها و رقابت‌ها تلاش کنند.

hydroliberal diplomacy; a new approach in hydropolitical relations between iran and its neighbors; case study: arvandroud transboundary river basin

undoubtedly, today, water has become a political question related to obtaining power, and water diplomacy has emerged as the art of compromise and cooperation on shared water resources in hydropolitical relations between coastal states. in iran, due to the factthat there are many water disputes in its common transboundary river basins, it seems that water diplomacy with neighbors is an essentialneed and should be given importance in the national macrodecisionmaking system. the purpose of this research is to study and analyze the border water documents of water diplomacy in the hydropolitical relations between iran and iraq in the transboundaryarvandroud river basin. based on this, this research was carried out with a descriptive-analytical method using library and documentary sources and based on the findings of the research that was conductedusing the documents of the research center of the islamic council; the results indicated that the dispute over the water ownership of this river has always existed and historically, according to the investigations carried out by the water diplomacy apparatus in thehydropolitical relations between iran and ottoman and iran and iraq in the arvandroud basin since 1847 ad. so far, it has been acting passively, and it is necessary for iran to enter into actual or active water diplomacy in order to solve its problems with iraq and then turkey in the mentioned basin, and also to set up a council under the title of water legal coordination council. in this regard, iran and iraq should work to strengthen the foundations of cooperation in order to reduce the scope of tensions and competitions.