مروری بر مدل‌های آمایش سرزمین با تاکید بر کارآیی مدل ژئومورفولوژیکی در ایران

هرگونه برنامه‌ی آمایشی در سطح زمین انجام گرفته و تغییر و تحولات لندفرم‌های سطحی و حتی زیر زمینی را در پی خواهد داشت. در این راستا ضرورت دارد با توجه به اهمیت لندفرم‌های زمینی جایگاه آنها در مدل‌های آمایش سرزمین مورد توجه قرار گیرد. بنابراین با توجه به اینکه دانش ژئومورفولوژی به مطالعه‌ی اشکال و فرآیندهای سطح زمین می‌پردازد لازم است برای ارزیابی توان محیطی‌، ویژگی‌ها و فرآیندهای موثر بر لندفرم‌ها مورد توجه قرار‌گیرد. در این پژوهش روش‌های ارزیابی توان محیطی در آمایش سرزمین ایران از دیدگاه ژئومورفولوژی مورد تحلیل قرارگرفته است. بررسی روش‌ها با توجه به معیارهای مورد استفاده در هر روش نشان داد که در روش تحلیل سیستم ارضی، معیارهای آب و هوا، گسل، آب زیرزمینی و مخاطرات محیطی در نظر گرفته نشده و همچنین در روش ‌‌طرح جامع منابع طبیعی نیز توجهی به مخاطرات محیطی نشده و تنها دو کاربری حفاظت و مرتع‌داری تعیین شدهاند. در روش سیستمی نیز با توجه به اینکه کارشناسان تخصص‌های متفاوتی دارند، تمامی اجزاء یک سیستم را مورد توجه قرار نمی‌دهد. مدل‌های توسعه شهری، روستایی و صنعتی مک‌هارگ‌ و مخدوم، دید کل‌گرا به طبیعت دارند. بنابراین مدل ارزیابی توان محیطی جدیدی براساس تلفیق روش‌های موجود و با توجه به دیدگاه ژئومورفولوژی ارائه گردید تا ارزیابی توان محیطی بر‌اساس واحدهای پایه لندفرم انجام شود و نتایح حاصل از آن با واقعیت زمین انطباق بیشتری داشته باشد. این مدل شامل ارزیابی توان اکولوژیک و ارزیابی توان مخاطرات محیطی است. در ارزیابی توان اکولوژیک، زیرمعیارهای جهت باد غالب، انحنای دامنه‌، آب‌های سطحی و زیرزمینی اضافه گردید. همچنین در معیار شکل زمین، تقسیم‌بندی متفاوتی از لندفرم‌ها به منظور توسعه شهری ارائه گردید و ارزیابی توان مخاطرات محیطی نیز شامل ارزیابی پتانسیل سیلاب، زمین‌لغزش و زلزله‌خیزی است.