نقش احداث و بهره برداری از سد و شبکه های آبیاری در ساماندهی نظام فضایی سکونتگاه های روستایی، مورد: سد مخزنی علویان در نواحی مراغه و بناب (آذربایجان شرقی/ ایران)

از مهمترین اقدامات توسعه ای برای پاسخگوئی به تقاضای روز افزون نیازهای آب شرب، کشاورزی و صنعت، احداث سد است. آثار و پیامدهای(مثبت و منفی) یک سد، ضمن اینکه به طور مستقیم در تمام عناصرو پدیده هایی که بعنوان بخشی از فضاهای جغرافیایی محسوب می شوند، قابل مشاهده است، دارای علائم و نشانه های مرئی و نامرئی مختلفی نیز است، بر این مبنا، احداث سد دارای ابعادی فضائی بوده و در چارچوب برنامه ریزی فضایی قرار می گیرد و با توجه به اینکه در نظام های مکانی فضائی، انواع ساختارها (ساختارهای محیطی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ...) و کارکردها (کارکردهای محیطی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ...) مطرح هستند، لذا بررسی تغییرات ساختاری کارکردی ناشی از احداث سد و شبکه های آبیاری، از این جهت که موجب ساماندهی نظام فضائی و یا آشفتگی و درهم ریختگی آن گردیده، ضرورت پیدا می کند. هدف این تحقیق، بررسی نقش اجرا و بهره برداری از سد و شبکه آبیاری علویان(با سپری شدن بیش از بیست و سه سال از زمان بهره برداری آن) در ساماندهی نظام فضائی سکونتگاههای روستائی است. روش تحقیق بصورت اثباتی بوده و با تلفیقی از روش های کمی و کیفی، اطلاعات مورد نیاز تحقیق، گردآوری شد. تعداد 370 خانوار نمونه تحقیق با استفاده از فرمول کوکران، به عنوان نمونه آماری، انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از آمار توصیفی و استنباطی(آزمون همبستگی کندال، مجذور کای استقلال، کروسکال والیس و مان ویتنی ) در نرم افزارspss استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان داد اولاً تغییرات ساختاری کارکردی ناشی از اجرای طرح، به لحاظ بخشی نگری و اتخاذ رویکرد بالا به پایین، موجب ساماندهی و تحولات نظام فضائی سکونتگاههای روستائی در گستره جغرافیائی طرح نشده است. ثانیاً بین موقعیت استقرار سکونتگاهها نسبت به مکان سد، تقسیمات سیاسی اداری نواحی و تحولات نظام فضائی، رابطه معنادار وجود دارد، بطوریکه احداث سد موجب توسعه نامتوازن و آشفتگی نظام فضائی میان سکونتگاههای انسانی واقع در بالادست سد(محدوده مخزن) و پایین دست سد (محدوده شبکه آبیاری) و نواحی مراغه و بناب، شده است.