رشد شهری و عوامل محرک آن، مطالعه موردی: کلانشهر تهران

فرایند شهرنشینی و رشد شهری در مناطق مختلف جهان نتیجه تعاملات درهم تنیده میان فاکتورها و عوامل گوناگون اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، تکنولوژیک، جغرافیایی و فرهنگی جهانی و محلی است. بر این اساس، شناسایی عوامل محرک و شکل دهنده رشد شهرها اهمیتی حیاتی برای برنامه ریزی شهری و توسعه پایدار به خصوص در کشورهای در حال توسعه دارد و به عنوان ابزاری برای پیش بینی روندهای آینده، کنترل و هدایت رشد شهر، سامان بخشیدن به توسعه آتی شهر و در نهایت، مدیریت کارآمد و هدفمند شهرها به کار می رود. هدف اصلی این مطالعه، شناسایی عوامل محرک و شکل دهنده بیوفیزیکی و اجتماعی اقتصادی رشد کلانشهر تهران است. برای دستیابی به این هدف، پنج مرحله اصلی شامل: تولید نقشه های کاربری، پوشش اراضی برای بررسی تغییرات فضایی زمانی؛ کاربری، پوشش اراضی در شهر تهران و نواحی پیرامون آن با استفاده از تصاویر ماهواره ای؛ شناسایی عوامل محرک رشد شهری با استفاده از رگرسیون لاجستیک؛ استفاده از رویکرد بوم شناسی عاملی برای بررسی عوامل انسانی موثر در سیمای شهر تهران؛ و محاسبه متریک های فضایی برای کمی سازی ساختار و ویژگی های الگوی سیمای سرزمین در کلانشهر تهران با استفاده از نرم افزار fragstata و بررسی ارتباط میان الگوی رشد شهری و نواحی اجتماعی با استفاده از رگرسیون چند متغیره مورد توجه قرار گرفته است. نتایج حاصل نشان می دهد که فاصله از راه ها و مراکز تجاری شهر تهران در دوره زمانی 1379 تا 1393 مهم ترین عوامل بیوفیزیکی شکل دهنده الگوی رشد کلان شهر تهران بوده و در میان پنج مولفه اجتماعی اقتصادی، مولفه تراکم جمعیت و اشتغال دارای بیشترین تاثیر بر الگوی رشد شهر کلانشهر تهران می باشد.