ارزیابی روند گسترش افقی شهر در حریم گسل های لرزه ای و مناطق خطرپذیر طبیعی و پیامدهای آن (مطالعه موردی: شهرستان سقز در استان کردستان)

مروری بر پژوهش های مختلف در حوزه سکونتگاههای انسانی نشان می دهد که مکان گزینی و استقرار آنها همواره متاثر از ویژگی های محیط طبیعی و ساختار زمین شناسی بوده است، بر این اساس مکان استقرار (دشت ها، دامنه و غیره) بخش اعظم سکونتگاههای انسانی به طور اعم و سکونتگاههای شهری به طور اخص همواره به دلیل مجاورت نسبی با گسل ها در معرض تاثیرپذیری از وقوع پدیده هایی چون زلزله، روراندگی، زمین لغزش و غیره بوده است. وقوع زلزله های متعدد در طی دهه های اخیر در نقاط مختلف کشور و پیامدهای منفی گسترده آن بویژه بر روی کانونهای شهری دلیلی بر اثبات این مدعاست، شهر سقز واقع در استان کردستان بواسطه اسقرار در مجاورت گسل های متعدد (گسل های رودخانه سقز، رودخانه ولیخان، سنته و غیره) از جمله سکونتگاههایی است که از یک سو، ویژگی های بستر طبیعی استقرار آن امکان تاثیرپذیری از این ویژگی را فراهم ساخته اند و از سوی دیگر، توسعه افقی شهر در طی دهه های اخیر در جهت گسل های فوق زمینه های تاثیرپذیری را به شدت افزایش داده است. بر این اساس، این نوشتار در پی آنست که ضمن بررسی امکان خطرپذیری وقوع زلزله به واکاوی نقش توسعه فیزیکی و افقی شهر در افزایش خطرپذیری زلزله بپردازد. برای این منظور، با استفاده از نقشه های رقومی توپوگرافی و زمین شناسی به مقیاس 250000: 1و با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی و داده های لرزه نگاری دستگاهی و تاریخی، نقشه منحنی های هملرز و پهنه بندی خطر زمین لرزه ترسیم شدند. نتایج پژوهش نشان می دهند که بر اساس نقشه سایز موتکتونیک و بررسی تاریخ وقوع زمین لرزه در منطقه امکان وقوع زلزله های با شدت بالا در منطقه سقز وجود دارد و همچنین شهر، شتابزده به سمت ارتفاعات ناپایدار و در بخش های شمالی و غربی شهر در حریم گسل‌های فرعی درجه دو توسعه پیدا کرده است. بر این اساس تدوین تدابیر و برنامه های استراتژیک در راستای کاهش خطرپذیری از وقوع زلزله از طریق کنترل و سمت و سودهی بهینه به توسعه افقی شهر لازم و ضروری است.