از فمنیسم تا پسافمینیسم در آثار گلشیری ( با نگاهی تحلیلی به گذار تحولی وضعیت زنان از «شازده احتجاب» به «آینه های دردار»)

یکی از راههای انعکاس آرا و افکار مردم و جامعه در هر دوره ای از تاریخ، آثار ادبی است. تحول نگرش مردم به جایگاه زن از دوران مشروطه و در اثر روابط با ملل اروپا آغاز شد. در آغاز این دوره زنان به دلیل آموختن سواد و آگاهی یافتن از برخی حقوق خود، پا به عرصه های اجتماعی گذاشته و به ابراز وجود پرداختند. هوشنگ گلشیری یکی از نویسندگان معاصر ایران است که به فرهنگ مردم و مسائل اجتماعی توجه خاصی نموده است.سیر تحول جایگاه زنان در نگرش مردم را می توان در حرکت تحولی تفکر گلشیری در گذار از رمان «شازده احتجاب» به رمان «آینه های دردار» به وضوح مشاهده کرد. این سیر حرکتی با گفتمان نظری تحول یافته از فمنیسم به پسافمنیسم مثبت اندیش قابل تحلیل است. پسافمنیسم مثبت اندیش یکی ازرویکردهای فمنیسم پسامدرن است که به گونه ای انعطاف پذیرانه به مطالعۀ زنان می پردازد و خواستار بازنگری و اصلاح جنبش فمنیسم و هدایت آن به سمت مفاهیم هستی – معرفت شناختی است. مقالۀ حاضر در راستای خوانش این رویکرد انتقادی، آثار گلشیری را مورد مطالعه قرار داده است. از حاصل این پژوهش چنین برمی آید که نظر به اهمیت جایگاه فرهنگ مردم در زندگی ایرانیان، گلشیری همگام با ایدئولوژی جامعۀ خود به شکلی آوانگارد با گذار از فمنیسم به رویکرد پسامدرنی مثبت آن دست یافته است. برای شکافتن موضوع، ابتدا به تبیین مبانی نظری مرتبط پرداخته؛ سپس ضمن نمونه خوانی بخش هایی از رمان ها، با روش تحلیل و توصیف، مولفه های پسافمنیستی مثبت اندیش بررسی خواهد شد.

from feminism to post-feminism in the works of golshiri (an analysis of the development of women’s status from shahzde ehtejab to ayenehaye dardaar )

introduction one of the ways to reflect the opinions and thoughts of people and society in any period of history is literary works. philosophical sociologists such as lukács, goldman, piaget, and bourdieu believed that artistic creation has a social character and literary productions are influenced by the social field. according to their point of view, when a society faces its history-making events or common discourse, artists and writers are also dissolved in this history and the reflection of this dissolution is reflected in their literary production. the transformation of the iranian people’s attitude towards the position of women started from the constitutional era and as a result of relations with european nations. at the beginning of this period, due to learning literacy and becoming aware of some of their rights, women stepped into social arenas and expressed themselves. this movement peaked in the forties and involved the works of many writers, and since then this development has increased day by day. one of the most important topics of golshiri’s novels and stories is the description and analysis of the position of women in society. the evolution of the status of women in people’s attitudes from the 1940s to the 1960s and 1970s can be clearly seen in the evolutionary movement of gulshiri’s thinking in the transition from the novel shazde ehtjab to the novel aenehaye dardaar . methodology following the emergence of new theories in literary criticism, discourses corresponding to the criticism and reading of works related to women also appeared. the discourse of feminism and later, the discourse of post-feminism proposed their methods of criticism in the field of women’s studies. the critical discourse of post-feminism, in both academic and democratic forms, was able to enter into literary criticism more seriously than other approaches and analyze the status of women in society. this article tries to examine the evolution of iranian society’s ideology about women from the point of view of houshang golshiri, according to critical methods related to positivepost-feminism.