بررسی ایهام تبادر در مرزبان‌نامه به مثابة یک ویژگی سبکی

مرزبان‌نامه از نمونه‌های درخشان نثر فنی در قرن هفتم هجری است که باوجودِ جایگاه رفیع آن، همچنان برخی از جنبه‌های زیباشناختی و دقایق هنری این اثر سترگ ادبی ناشناخته باقی مانده است و این پژوهش، به روش توصیفی تحلیلی به تبیین و تحلیل ایهام تبادر در مرزبان‌نامه به عنوان یکی از ویژگی‌هایِ مکتومِ سبکی می‌پردازد. این صنعت بدیعی، بستر مناسبی را برای آفرینش صور خیال، ایجاز، انسجام متنی و توسعة اغراض و معانی در متن فراهم آورده‌است و در بسیاری مواقع، دریافت بهتر سخن و دلالت‌های آن، علّت گزینش کلمات و تناسب واژگان عبارات، در پرتو توجّه به آن حاصل‌می‌شود. نقد تعاریف ایهام تبادر و نیز بررسی گونه‌ها و کارکردهای این صنعت بدیعی در مرزبان‌نامه و کیفیّت آن، از جمله مباحث مورد توجّه در این پژوهش است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که ایهام تبادر در مرزبان‌نامه در حدّ تعاریف ارائه‌شده از این صنعت بدیعی نمی‌گنجد و در سطح واژه، ترکیب، جمله و فراتر از آن و به مقاصدی چون ایجاد شگردهای گوناگون ادبی نظیر تشبیهات ضمنی، تلمیحات، کنایات و فضاسازی، تقویت و تاکید معنا، توسعه و تکمیل معنا، به‌کاررفته و در شکل‌گیری لایه‌های گوناگون و چندبعدی کردن متن تاثیر‌داشته‌است. بسیاری از ایهام تبادرهای مرزبان‌نامه به صورت عمودی و در ارتباط با بندهای قبل و بعد آن رخ‌می‌نماید و محدود به یک یا دو جمله نیست.

Investigating Equivoque in Marzbannameh as a Stylistic Feature

Marzbannameh is one of the brilliant examples of technical prose in the seventh century AH, which, despite its high status, some of the aesthetic aspects and artistic accuracy of this great literary work have remained unknown. This research uses a descriptiveanalytical method to explain and analyze the “Equivoque” in Marzbannameh as one of the hidden stylistic features. This innovative figure of speech has provided a good context for creating forms of imagination, metonymy, textual coherence, and development of intensions and meanings in texts. A review on the definitions of this type of ambiguity and also the study of the types and functions of this figure of speech in Marzbannameh are the topics investigated in this research. The results of the research indicate that Equivoque in Marzbannameh does not fall within the definitions of this figure only, and it has effects in different levels of word, composition, sentence and beyond with usages such as creating various literary techniques such as implicit similes, allusions, irony, and expanding and reinforcing meaning, developing and completing meaning in the formation of various contextual layers and multidimensionality. Many of the ambiguities of Marzbannameh are created vertically in connection with the preceding and subsequent clauses and are not limited to one or two sentences.