بررسی نحله‌های فکری -اعتقادی موثر بر توصیف آفرینش در عجایب‌المخلوقات طوسی

عجایب‌نامه‌ها از جمله آثاری به‌شمار می‌آیند، که به توصیف شگفتی‌های جهان و موضوعاتی ظاهراً وهمی می‌پردازد.این مطالعه درصدد بررسی موضوع آفرینش و کیّفیت آن در عجایب‌المخلوقات و غرایب‌الموجودات طوسی برآمده‌است تا از خلال این موضوع، به رایج‌ترین تلقی‌های زمانة طوسی (قرن ششم هجری) دربارة مصادیقی چون آفرینش، دست یابد و این امکان را مورد بررسی قرار‌دهد که آیا طوسی در طرح نظرات در این اثر، براساس ساختار مشخصی پیش رفته‌است یا خیر! در این پژوهش، روش توصیفی تحلیلی، به‌کار رفته است. در مرحلة ابتدایی با توجّه به گوناگونی آراء در اثر مزبور، ابتدا به طبقه‌بندی گرایش‌های‌ فکری پرداخته‌شده‌ و سپس آراء حکما و فلاسفه، متشرّعان، متکلّمان و... با محوریّت موضوع آفرینش به‌تفکیک منعکس‌گردیده ‌است. طوسی تلاش می‌کند، با توجّه به حساسیّت‌های زمانه، نوعی از توازن را در ارائة آراء برقرار سازد؛ امّا در عین حال، تاکید بیشتری بر آراء متشرّعان دارد. وی علیرغم بهره بردن از چارچوب استدلالی متکلّمان و منابع دانشی حکما تلاشی در جهت اعتباربخشی به جایگاه این گروه‌ها، صورت نمی‌دهد. نمودار ساختاری نظرات طوسی در موضوع آفرینش براساس مادّه، مراتب (مدّت) و وسائط تنظیم شده‌‌‌است و نتیجة آن عالم امکان است که دوگانة انسان و روح، مظهر تجلّی آن به‌شمار می‌آید.

The study of effective intellectual doctrinal methods on description of creation in the Toosi’s Ajayeb al Makhlooghat

Wonder letters are the works, which describes the wonders of the world and apparently illusory topics. A range of different sciences such as, geography, astronomy, philosophy has come together along with relatively folk beliefs. The authors of the present study seek to investigate the subject of creation and its quality in Toosi’s Ajayeb al Makhlooghat and Gharayeb al Mojoodat, to get the most popular perceptions of the Toosi’s time about the examples such as, existence and creation through this issue and consider this possibility that whether Toosi in the design of these ideas in this work,proceeds based on certain structure or not!The authors of these study have been used the descriptive analytical method, in the initial stage due to the diversity of the opinions in the aforesaid work, first they have categorized intellectual tendencies and then with the focus on the subject of creation, reflect saparatly the opinions of the wise men, philosophers, legislators, theologians, Dahrion(naturalists) and according to the investigations obtained, Toosi tries to set a kind of equation in the presenting of opinions, but at the same time has more emphasis on the opinions of legislators. He benefits from the argumetative framework of the theologians and the knowledge resources of the wise men but does not try, in order to validate these groups. The structural diagram of Toosi ideas adjusted in the subject of creation based on the matter,rank,modes and the conclusion of that is the world of possibility which duality of man and soul is its manifestation.