باورهای عامیانه درباره گناه شاه-پهلوان و پادافراه آن در طومارهای نقالی

مسئلۀ گناه و مکافات عمل در تمام ادیان الهی به شیوه‌های گوناگون مطرح شده‌است. در حماسه ملی ایران نیز فردوسی با آگاهی از سرگذشت پیشینیان و مشاهدۀ ناکامی بیدادگران این موضوع را با بیان‌های گوناگون در قالب حکمت‌ها و آموزه‌های اخلاقی آورده‌ است. در طومارهای نقالی، که برخی از آن‌ها بازتاب روایات شفاهی حماسه ملی ایران محسوب می‌شود، نیز موضوع بن‌مایه گناه شاهپهلوان بازتاب گسترده‌ای دارد و از آنجا که طومارهای نقالی بر پایۀ روایات شفاهی شکل گرفته و بسیاری از باورهای عامیانه در کنار روایات مکتوب در متن وارد شدهاست، در این مقاله موضوع گناه شاه و پهلوان با این نگاه بررسی می‌گردد. گناهانی چون بیداد، پیمان‌شکنی، خودکامگی، غرور، آزمندی و افزون‌طلبی، کشتن شاهان، کشتن بی‌گناهان، کشتن پدر یا فرزند، برادرکشی، رها کردن نوزاد، ادعای خدایی و تفرعن، بی‌حرمتی به تربت بزرگان و جز آن از جمله مواردی هستند که در طومارهای نقالی بازتاب یافته‌اند و هریک پادافراهی مناسب دارند و این مقاله با بررسی این مطلب می‌کوشد جوانب گوناگون آن را در روایات شفاهی و باورهای عامیانۀ طومارهای نقالی بکاود و بیان کند.

Folk Beliefs about the Shah-Hero’s Sin and its punishment in the scrolls of storytelling

The theme of sin and punishment has been raised in all Divine religions in various ways. In the national epic of Iran, Ferdowsi, who was aware of the history of the ancients and was observing the oppressors’ failure to obtain their desires, expressed this theme in various ways in the form of wise words and moral teachings. In the scrolls of storytelling, some of which reflect the oral narratives of the National Epic of Persia [Shahnameh], the theme “the Shah Hero’s Sin” has found a vast reflection. Since the scrolls of storytelling have been formed on the basis of oral narrations, and many of folk beliefs have been mentioned along with written narrations in the texts, here the theme “the Shah Hero’s Sin” is reflected with this viewpoint. The sins including injustice, breach of promise, tyranny, greediness, overindulgence, the killing of innocent people, the killing of a father or a child, the abandonment of a baby, the claim to be divine, despotism, and so on, are among those that are reflected in the scrolls of storytelling, and each has an effective punishment. This article examines this theme and tries to explore and express its various aspects [illustrated] in oral narratives and, the folk beliefs in the scrolls of storytelling.