نقش تعصّبات مذهبی و کلامی در تحریف و سرقت محتوا (نمونۀ موردی: روضه العارفین)

تشیّع در عصر صفوی در عرصه‌های ادب و هنر نمود و بروز فراوانی پیدا کرد. برخی از نویسندگان این عصر در تالیفات خود از تعصّبات مذهبی و کلامی دور نماندند. یکی از آنها بایزید ثانی مدوّن رسالۀ روضه‌العارفین است. این اثر رونویسی از چند اثر عرفانی بخصوص مصباح‌الهدایه است. شباهت‌ها و رونویسی‌های این اثر با مصباح‌الهدایه هم در بخش ساختاری و هم در بخش محتوایی نمود یافته؛ امّا بایزید بخش‌هایی را نیز به دلیل تعصّبات مذهبی، کلامی و فرهنگی حذف کرده است. بارزترین نمود تعصّبات بسطامی تعصّبات کلامی اوست تا آنجا که وی به دلیل اینکه عقاید کلامی کاشانی را قبول نداشته، در هیچ کجا به نام کاشانی و اثرش اشاره نکرده است. بسطامی همچنین نام خلفای سه‌گانه و نیز نام عرفای سنّی مذهبی را که صاحب تالیف بوده‌اند و نیز نام زنان عارف را حذف کرده است. تحقیق حاضر نشان می‌دهد که از طرفی جریان عرفان ایرانی اسلامی در مسیری قرار گرفت که هرچه به پایان درخشش آن نزدیک می‌شویم آثار عرفانی که تجربه و تحقیق لازمۀ اصلی تالیف آنهاست، جای خود را به آثار تقلیدی دادند و عرفا نیز از اصل امانتداری دور شدند. از طرف دیگر همین تقلید و ناحفاظی در امانت در بی‌رنگ شدن عرفان و دور شدن آن از اصل و سرچشمۀ این جریان و در نتیجه کم فروغ شدن آن بی‌تاثیر نبوده است.

The role of religious and theological prejudices in the distortion and theft of content (Case study: Rawdah al-Arifin)

Shiism manifested itself in the fields of literature and art during the Safavid era. Some writers of this era did not shy away from religious and theological prejudices in their writings. One of them is Bayazid Thani, the author of Rawdah AlArefin. This work is a transcript of several mystical books, especially Mesbah AlHedayeh. Bayazid Bastami Thani has made distortions in Mesbah alHedayeh, but has renamed it after himself, namely Rawdah alArifin, because in addition to the changes he has made in the text of Mesbah alHedayah, he has added material from other sources to it, and therefore considers it permissible that the name Put something new in its codified effect. These similarities and transcripts are in two parts, structural and content. The reasons for the distortions that Bastami Thani has made in the text of Mesbah AlHedayeh are his religious and theological prejudices. The most obvious manifestation of Bastami’s prejudices is that he did not mention Kashani and his work anywhere because Kashani’s theological religion was different from his theological religion. Bastami Thani has also removed the names of the three caliphs, as well as the names of the Sunni religious mystics who authored them, as well as the names of mystical women. The present study shows that on the other hand, the current of IranianIslamic mysticism was on a path that as we approach the end of its brilliance, mystical works, the main requirement of which is experience and research, have given way to imitative works, and mystics.