اندیشه های عرفانی و ظرافت های بلاغی «فرغانی» با تکیه بر «مشارق الدراری»

سعیدالدین فرغانی یکی از بزرگ‌ترین شارحان عرفان اسلا‌می‌است که با فهم عمیق خود، ‌‌بر‌قصیده «تائیه» ابن فارض مصری شرحی مبسوط نوشت. وی در عرفان نظری، شاگرد قونوی بود و در سلوک عرفانی، نسبت خرقه خود را به سهروردی رسانده‌است. فرغانی، با آگاهی کامل از اندیشه‌های عرفان نظری و ‌ابن‌عر‌‌بی‌ و آشنایی با میراث عرفانی کهن، به ویژه تصوف خراسان، توانست شرحی به نام «‌مشارق‌الدراری» بنویسد و در ‌‌این اثر خویش، بدون آنکه همچون بسیاری از شارحان دیگر در دام تخیل‌های بیمارگونه و بازیهای زبانی حاصل از جادوی مجاورت گرفتار شود، با بیانی ‌روش‌مند و تبویبی ‌منطقی، با‌‌بی ‌تازه در عرفان نظری بگشاید. نویسنده در ‌‌این مقاله کوشیده‌است در دو بخش جداگانه، «اندیشه‌های عرفانی» و «ظرافت‌های بلاغی» فرغانی را بررسی کند؛ اندیشه‌هایی همچون: عشق و عاشقی، دیدگاه تاویلی و پرهیز از تاویلات ‌‌بی‌حد و مرز، نسبت انسان کامل با دوایر سه‌گانه اسلام و ‌‌ایمان و احسان که بحثی‌است کاملاً بدیع در تصوّف اسلامی، مفهوم زمان و قبض و بسط آن، واسطگی اسباب و موثّر دانستن حق و طرح سخن عمیق «سُبحانَ الذّی لا یُوصَلُ الیهِ الّا بِهِ» و در بخش ظرافت‌های بلاغی: تشبیه، سجع، ‌استشهاد به اشعار، ترکیبات و ترجمه‌های بدیع و اطناب و بسط هنری که نشان‌دهنده خلاقیت‌های فرغانی در ساحت زبان و بیان ‌‌این نکته‌است که در متن ‌مشارق‌الدراری، تجارب روحانی و عاطفی نویسنده با جانب جمال شناسانه‌‌ این تجارب، پیوند بسیار نزدیکی دارد.

Mystical thoughts and rhetoric of Farghani emphatically Masharegh alDarari

Saeed alDin Farghani is one of the greatest and most obscure ecclesiastics of Islamic mysticism that with his sincere taste and deep understanding, Ibn Farez, the Egyptian poet (TaEye) wrote a detailed and exuberant statement. In his mystical passage, he has given Shahab alDin Suhrawardi the ratio of his cuff and his mention. Farghani is the guardian of consciousness with full knowledge of the opinions and thoughts of mysticism and Ibn Arabi, and familiar with the ancient mystical heritage, especially the Sufism of Khorasan, who was able to write a syntax called (Masharegh alDarari) and in this work, without the likes of many other commentators being trapped in sickminded imagery and language games derived from the magic of proximity, he would open up a modestly manifestly new Bobby in theoretical mysticism and designed his description with a few words and sayings from Bayazid, Hallaj, Joneyd and Zo alNoon. In this article the author tried to study Mystical thoughts and rhetoric of Farghani in two departed parts. Thoughts such as: love, lover, tactile view, the ratio of perfect man with the triples of Islam, faith and kindness, the concept of time and expansion, intimacy and effective knowledge of the right and in the language and rhetorical sector like: likeness, revelation, affirmation of poems and verses and hadiths, exquisite translations and artistic expansions.