الگویی برای تحلیل متون منثور فارسی برمبنای مقدمه شاهنامه ابومنصوری

ضرورت تدوین الگویی قابل اتکا برای تحلیل متون ادبی، نکته‌ای غیر قابل انکار است. از این رو، تلاش برای تدوین چنین الگویی، تاریخی به دیرینگی متون ادبی دارد. چنین ضرورتی در حوزه نثرپژوهی بیش از حوزه شعرپژوهی به چشم می‌خورد و علت آن را باید در توجه افزون‌تر پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی و البته مخاطبان آن به متون شعری جست و جو کرد. این مقاله با بهره‌گیری از پژوهشهای دیروز و امروز و با استناد به مقدمه شاهنامه ابومنصوری که از قدیمی‌ترین متون برجای مانده زبان فارسی است؛ کوشیده‌است؛ الگویی برای تحلیل متون نثر ارائه کند. پژوهش حاضر که در شیوه‌ای توصیفیتحلیلی انجام شده بر آن است که تعیین موضوع متن، روشن کردن پیوندهای متن با عوامل تاثیرگذار و سرانجام تعیین جایگاه متن مورد بررسی در حلقه‌های شکل‌گیری و تحول متون منثور، می‌تواند؛ در تحلیل چند و چون متون راه‌گشا باشد. مقدمهء اجرایی کردن چنین الگویی، پژوهش در ویژگی‌های اصیل زبان فارسی و ترسیم دقیق خط سیر و تحول زبان محاوره و خطابه به عنوان دو گونهء زبانی تاثیر گذار در شکل‌گیری و تحول متون منثور است. شاهنامه ابومنصوری با موضوعی حماسی و ملی و با قرار گرفتن در بزنگاه برخورد محاوره، خطابه و نثر مکتوب فارسی، به استقلال نثر می‌اندیشد و با پای‌بندی به موضوع، اصالت زبان، توجه به معیارهای بومی در بهره‌گیری از زبان عربی، رعایت بلاغتی طبیعی، الگویی قابل اعتماد برای نویسندگان زبان فارسی است.

A Model for the Analysis of Persian ProseBased on the Introduction of AbuMansuri Shahnameh

The significance of setting a valid model for the analysis of literary texts is inevitable. Thus the attempts in this regard date from the history of first Persian literary texts. This significance is deemed even more necessary in prose research than poetry research because Persian language and literature researchers as well as readers have already paid more attention to poetry than prose. Using already conducted research in this area and with reference to the introduction of AbuMansuri Shahnameh the oldest Persian prose, the present study aims to represent a model for Persian prose analysis. The present research which has been done by descriptive analysis holds that setting the subject of the text, correlation between the text and influential factors, and also the place of text in the circles of formation and transformation of prose are among helpful contributing elements in prose analysis. As an introduction to perform the above mentioned model, it is deemed appropriate to research on the genuine features of Persian language and the accurate developmental stages of Persian spoken and rhetorical language as two seminal forms effective in the evolution of Persian prose. Abu Mansuri Shahnameh, with epic and national theme and settling at a critical moment meeting of conversation, rhetoric and written Persian prose, considers prose independence and by adhering to the subject of originality of language, attention to indigenous criterion in using the Arabic language, Observance of natural rhetoric is a reliable model for Persian language writers.