مقایسۀ نگرش وزیرانۀ نظام‌الملک و دید‌گاه دبیرانۀ بیهقی در باب اهمّیت جایگاه قضاوت در حکومت سیاسی بر پایۀ تحلیل گفتمان انتقادی

یکی از اساسی ترین وظیفه های هر حکومتی فصل خصومت و رفع عامل نزاع بین آحاد یک جامعۀ مدنی و تحقق عدالت اجتماعی است که این امر با وجود محاکم دادگستری، دیوان قضایی مستقل و حضور قاضیانی «مزکّی ومعدّل از هر دستی» میسر می شود. به اعتقاد تمامی اندیشمندان وجود عدالت و مساوات در هر روزگاری و در هر جایگاهی یک ضرورت است. در این پژوهش دو حکایت با موضوع یکسان از کتاب «سیاست نامه» و «تاریخ بیهقی» در نظر گرفته شده و برای تحلیل گفتمانیِ آن ها از رویکرد نورمن فرکلاف به عنوان نظریه پرداز اصلی استفاده شده است. با تحلیل گفتمان انتقادی و بر پایۀ مدل های سه گانۀ فرکلاف به توصیف، تفسیر و تبیین نمونه داده‌های متنی دو اثر پرداخته‌شده است تا تقابل دیدگاه وزیرانۀ خواجه نظام الملک توسی و نظرگاه دبیرانۀ ابوالفضل بیهقی در باب امر مهم قضاوت تحلیل و تبیین شود. خواجه با توجّه به مقام سیاسی خویش قضاوت را در بسیاری از مواقع حق صاحبان قدرت می‌داند؛ قدرتی که خود آگاه یا ناخود آگاه دیدگاه های خویش را در لایه های زیرین زبان پنهان کرده است که در آن فرودستان هیچ جایگاهی ندارند. در تقابل با این نگرش بیهقی به عنوان یک مورّخ و دبیر از میان قشر متوسط مردم جامعه با همۀ وابستگی به دربار غزنه سعی‌می‌کند در باب قضاوت، جایگاه مردم عامه، فرودست و متظلّم را در لایه‌های پنهانی زبان خویش به نمایش در آورد.

The comparison of Nezam alMulk ministerial point of view and the point of view of authorship Beyhaqi about the importance of judgment place in political government on the basis of Critical Discourse Analysis

One of the most essential duties of any government is vanishing hostility and removal of the factor of quarrel among individuals of civil society and achievement of social justice, the courts of administration of justice, independent Supreme Court, tribunal court and attendance of purified and fair judges will be possible. All the scientists know that the existence of equality and fair any time and in any place is essential. Two anecdotes with the same topics have been chosen one from Siasat Nameh book and the other from Beyhaqi History book in this research and for Discourse Analysis their the policy manner method of Norman Fairclough is used as the main theoretician. Critical Discourse Analysis and on the basis of triplet models of N. Fairclough, it is described, exegesis and specified the two exam plums with considering the whole two books as the between the lines to analyze and specify the opposition of ministerial point of view of Nezam alMulk and authorship point of view of Beyhaqi about the important subject of judgment. Khajeh considering his political rank , always believe that judgment belongs to the mighty class, the authority that consciously or unconsciously has disguised its own point of view in between the lines of language in which powerless people has no right. , Beyhaqi as a historian and authorship from the middle class of society with all dependence to Qaznavian government tries shows the position of public people, weak and oppressed people in between the lines of his speeches.