ردّ پای نثر عبید زاکانی در کاریکلماتورهای پرویز شاپور

کاریکلماتور، جمله‌ای منثور، ساده، کوتاه، طنزآمیز و ادبی است که همچون کاریکاتور، تصویری طنزآمیز را القا می‌کند. برخی از پژوهشگران، این گونه را دستاورد آشنایی با ادبیات غرب و ترجمه‌های فرنگی می‌دانند؛‌ حال آنکه این گونۀ نثر موجز مضمون‌گرا در ادبیات کلاسیک فارسی سابقه‌ای دیرینه‌ دارد. این مقاله با توجه به نظریۀ بینامتنیت، ضمن نشان دادن خاستگاه‌های این‌گونه در ادبیات کهن فارسی، نثر عبید زاکانی را به‌عنوان شبیه‌ترین متن کلاسیک به این گونۀ به‌ظاهر نوظهور بررسی می‌کند. نثر موجز و طنزآمیز عبید در برخی آثارش در موارد متعدد به جملاتی انجامیده است که ساختاری مشابه کاریکلماتورهای پرویز شاپور که خالق کاریکلماتور است، دارند. به همین جهت در این مقاله، نمونه‌های نثر عبید به‌لحاظ وجود ویژگی‌های کاریکلماتور، همچون طنز، سادگی بیان، تصویری بودن جملات، ایجاز، چینش هنرمندانۀ واژگان، بررسی شده‌است. همچنین به تفاوت‌هایی که میان کاریکلماتورگونه‌های عبید با کاریکلماتورهای شاپور وجود دارد، نیز اشاره شده‌است. درنهایت، با توجه به آشنایی شاپور با آثار عبید، فرضیۀ غربی بودن ریشۀ کاریکلماتور را چندان درست ندانسته و بهتر دیده‌ایم که این گونه را احیای گونه‌ای دیرینه در قالبی نو بدانیم.

Reflection of Obaid Zakani’s works in Parviz Shapour’s Carikalamature

Carikalamature, is simple, short, and literary sentence which evoke a caricaturelike humorous image. Some researchers view this as a byproduct of getting in contact with western literature through translation Whereas this kind of short, thematic prose has a long history in classical Persian literature. Using the theory of intertextuality, this article will try to reveal the origins of this type of prose in classical Persian literature by examining Obeid Zakani’s prose as the best known classical example of this apparently new found type. Obeid’s short and humorous prose style contains some sentences that have a carikalamature structure of Parviz shapour’s. who are Creator of carikalamature. Therefore in this article his prose examples have been examined for the characteristics of carikalamature like satire, simplicity of expression, pictorial representation of sentences, briefness, artistic arrangement of words. Also The differences between Obaid’s semicarikalamatures and. carikalamature s are pointed out. Finally, according to Shapour’s acquaintance with the works of Obeid the assumption that the carikalamature is rooted in western literary tradition is incorrect and it is better to know this kind of reviving an old form in a new format.