اغراض ثانوی جملات خبری در تاریخ بیهقی

بحث جملات خبری و انشایی، به علم معانی که شاخه‌ای از علم بلاغت است، مربوط می‌شود. جملات خبری محتمل صدق و کذب‌اند و موضوع آن‌ها در عالم واقع حضور دارد؛ امّا در ادبیّات، با عالم و واقعیّت مجازی مواجه هستیم؛ بدین ترتیب نمی‌توانیم صدق و کذب قضایا را آن‌گونه که در واقع تعیین می‌کنیم، در ادبیّات نیز معیّن کنیم؛ لذا خبر در ادبیّات کلان است و جملات خبری در اغراض ثانوی و مجازی به کار می‌روند و این یکی از شگردهای بلاغت و عمیق ساختن ابعاد ادبی کلام است. تاریخ بیهقی، علاوه بر داشتنِ اطّلاعاتِ تاریخی، ویژگی‌های ادبی‌ و بلاغی نیز دارد. یکی از ویژگی‌ها، کاربرد جملات خبری با غرض ثانوی است. بیهقی با به کار بردنِ جملاتِ خبری با غرض ثانوی، انتقادات، جهان‌بینی‌ها و نگرش‌های خود را به خواننده منتقل‌می‌کند. آشنایی با اوضاع سیاسی و اجتماعیِ دوره غزنویان، در برداشت و تحلیل غرض ثانوی موثّر‌است. در این مقاله، سی و سه داستان از مجلّدات شش‌گانه تاریخ بیهقی بررسی‌شده‌است. پر بسامدترین اغراض ثانوی خبر، امر، هشدار، تحذیر از عاقبت امور، تشویق و ترغیب مخاطب و توصیف و فضاسازی است.

Secondary thoughts of declarative sentences in The Tārīẋ e Beyhaqī

Discussion about declarative and creative sentences, refers to the science of meaning that is a branch of eloquence science. The declarative sentences contain both truth and untruth, and their subjects exist in the real world; but in literature, we confront to virtual world and virtual reality; Thus we can’t determine the truth and untruth of the things in literature as well as we do in reality. So the manifest belongs to macro literature and the declarative sentences are used in the secondary and virtual thoughts; and this is one of the techniques of “eloquence and to deepen of literal dimension of speech”. Tārīẋ e Beyhaqī in addition to contain the historical information, has a lot of literary features. One of this features is the utilization of declarative sentences with secondary thoughts. After reporting of events, Beyhaqī has explained his criticisms, worldview and attitudes to his book reader by using the “declarative sentences with secondary thoughts”. Acquaintance of the socialpolitical situation of Ghaznavids dynasty are effective in type of secondary thoughts. In this research, we have considered thirtythree stories of sextet of Tārīẋ e Beyhaqī. The most frequently secondary thoughts are command, warning, caution of ending of affairs, motivation and description.