تقابل دهندگی و تحول همنشینی “اما”

در زبان فارسی برای اینکه دو چیز را نسبت به یک امری در تقابل با یکدیگر قرار دهند ؛ از شیوه تقابل دهندگی استفاده می کنند .منظور از تقابل دهندگی آن است که گوینده در ضمن این که خصوصیتی را برای یکی از عناصر کلام خود اثبات می کند با بهره بردن از شگردهای زبانی تلویحا یا اشکارا آن ویژگی را از عناصر دیگری که میتواند بالقوه در آن بافت جایگزینش شوند سلب میکند . در زبان فارسی برای تقابل دهندگی شیوه های گوناگونی وجود دارد که برخی آز انها عبارتند از : تکیه ، جا به جایی، گسترش ، اسنادی کردن و همپایگی با پیوندهای تقابل دهنده .یکی از پیوندهای تقابل دهنده ‹‹ اما ›› است که درجملات همپایه بکار می رود . در نثر و نظم گذشته فارسی معمول بوده است که درجملات همپایه اما بر سر جمله دوم بکار می رفته است . ولی حدود پنج دهه ی قبل ، شاملو به طریق آشنایی زدایی ، با ارائه ساختار تازه ای برای تقابل دهندگی ‹‹ اما ›› را در دل جمله دوم بکار برد. مقاله حاضر در یان مطلب فوق شکل گرفته است بطوری که در بخش اول آن ، مفهوم تقابل دهندگی و برخی از طرق آن بیان می شود و سپس در بخش دوم ، سیر تحول همنشینی‹‹ اما ›› از آشنایی زدایی تا هنجارمندی آن تبیین می شود .