بررسی تاویل و پیوند آن با تداعی معانی در معارف بهاءولد

عرفا به اشکال گوناگونی در شعر و نثر طرح‌ نو درافکنده‌اند و آثاری متفاوت با ویژگی‌های ادبی شاخص، خلق کرده‌اند. بهاءولد نیز عارفی است دارای سبک و اثری پدید آورده است که به لحاظ ویژگیِ تاویلی تفسیری قابل تامل است. در این پژوهش، روش‌های تاویلی بهاءولد و نسبت تاویل با تداعی معانی بررسی شده است. روش تحقیق به صورت تحلیلی توصیفی است؛ بدین صورت که با استخراج و بررسی کلیۀ تاویل‌های اثر و تطبیق آن ها با معانی مفسران، تفاوت برداشت ها و هم چنین خلاقیت مولف نشان داده شده است. بررسی مصادیق نشان می‌دهد که مهم‌ترین اصول و مبانی عرفانی با بسامد های متفاوت در آفرینش تاویل های معارف موثر بوده است، اما اصل «محو هستی» بیشترین اهمیت و بسامد را دارد، علاوه بر آن، «عشق»، از دیگر مبانی مهم عرفان بهاءولد در خلق تاویل به شمار می‌آید. این پژوهش همچنین نشان می دهد که مولف از روش‌هایی مانند «تعریف و بازتعریف»، «ترکیب»، «تخصیص»، «تعلیل» و «دگرگونی‌های روایی»، در خلق تاویل بهره برده است، اما تداعی معانی شیوۀ خلّاقانه و مبدعانۀ او به شمار می‌آید؛ روشی که در آن بر اساس اصول تداعی و به کمک تشبیه، استعاره، تمثیل، تضاد، جناس و دیگر آرایه‌های بلاغی، بخشی از مهم ترین تاویل‌های معارف خلق شده است و ملهم این دیدگاه ‌است که میان تاویل، بلاغت و تداعی نسبتی برقرار است و نیز تاویل همواره روشی برای رسیدن به معنای متن نیست؛ بلکه شیوه‌ای برای خلق معانی نوی است که رویی به سوی متن مرجع و سری در دنیای خلاقانۀ مولف دارد.