علم و جامعهارتباط علمی مروری بر اهمیت، تاریخچه، و مدل های آن

موضوع این مقاله یکی از سخنرانی های ارائه شده در سمینار نیم روزه مسائل نشر کتاب علمی با عنوان علم و جامعه، نقش دانشمندان در ارتباط علمی است که در تیرماه سال 98 در فرهنگستان علوم برگزار شد. در این مقاله که شکل مبسوط تری از آن سخنرانی است به اهمیت موضوع ارتباط علمی بین دانشمندان و مردم و نقش آن در پیشرفت علم و جامعه پرداخته شده است. در یک نگاه به نظر می رسد که ارتباط علمی بین دانشمندان و مردم که طبق شواهد سنتی دیرین بوده است متاسفانه پا به پای پیشرفت و گسترش علوم سیر رو به رشد نداشته است و شاید بشود گفت با تخصصی شدن موضوع کار دانشمندان علوم این ارتباط اغلب تنگ و تنگ تر شده، و فاصله بین دانش و دانشمندان با عموم فراختر شده است. خوشبختانه به نظر می رسد در یکی دو دهه اخیر در سطح جهانی اهمیت موضوع بیش از پیش روشن تر شده است و گواه آن انتشار منابع علمی جدی دانشگاهی و منابع دیگر در این باب و رواج برنامه های متنوعی است که درتعدادی از کشورها و نیز برخی دانشگاهها به شکلی جدی در دوره ها و برنامه های درسی برای گسترش فهم علم در جامعه طرح و دنبال می شود. با توجه به پیشرفتهای بی وقفه و شگفت انگیز علم و نیز کاربردهای روزمره اش، امروزه بیش از هر زمانی ضرورت ارتباط علمی بین دانشمندان، سیاستمداران و سیاست گزاران برنامه های توسعه علمی و فنی و نیز عموم مردم آشکار شده است و بدون برقرای یک ارتباط علمی فراگیر در سطوح گوناکون، پیشرفت و توسعه جوامع بدون مشکل نخواهد بود. شکاف بین دانشمندان قلمروهای گوناگون و بین اینها و مدیران و سیاستگزاران جامعه و نیز عموم مردم نه تنها مانعی برای توسعه علم بلکه مانعی برای پیشرفت و توسعه پایدار جوامع به شمار می رود. در این مقاله ضمن مروری بر سابقه و نقش ارتباط بین دانشمندان و جامعه در دوران باستان، پس از وقوع انقلاب علمی و در دوران حاضر، دیدگاه ها و راهکارهای برقراری این نوع ارتباط خلاصه شده است.

Science Communication, A review on Importance, History, and Its Models

The article is an extended version of a talk on the issue given in Half-Day Seminar on the Complications of Scientific Publications held by Iranian Academy of Sciences, on July the ninth of 2019. Apparently, science communication, an old tradition and once very popular according to the literature reviewed, is not well advanced along with the magnificent scientific progress happened during the last two centuries. As a matter of fact, modern experts in scientific disciplines seem are not very much interested to share their knowledge with public in general, and the gap between scientific communities and lay public becomes more widened. However, the importance of science communication for public has emerged as a topic of interest for academics and administrations in last two decades, evidenced by advancement of public education plans and programs in several countries. It also appeared as a discipline of education in many universities around the world. Due the huge progress and fast moving advances in basic sciences, and their implications in everyday life, the requirement of communicating scientific knowledge is more evident both for the public and government officials. Since the gap between scientists enrolled in different disciplines, between them and the society and policy-makers considered to be a barrier to science progress in society and for sustainable development as well. This article reviews the history of scientific communication, the emergence of the “scientific revolution”, and present-day importance and models of science communication as a field of research and study.