تحلیل و نقد نظر نفوس انسانی با یکدیگر پس از مرگ از دیدگاه سه حکیم مسلمان ( فارابی - ابن سینا - صدرالمتألهین )

این مساله که نفوس کدام انسان هایی بعد از مرگ باقی اند و آن نفوس آیا تعین خود را از دست خواهد داد و به یک نفس کلی تبدیل خواهد شد یا این که کثرت خود را حفظ خواهند کرد، مورد توجه این سه حکیم مسلمان بوده است. در این مقاله که موضوع اصلی آن تحلیل و بررسی آراء این سه حکیم پیرامون این دو موضوع است، به مهم ترین کتب آنها مراجعه شده و پس از جمع آوری آراء آنها در زمینه دو موضوع مورد نظر و نقد و بررسی آنها این نتیجه به دست آمده است که فارابی نفوس برخی از انسان ها را فانی می داند و این خلاف ضرورت دین اسلام است، اما دو حکیم دیگرنفوس تمام انسان ها را باقی می دانند. پس از نقد و بررسی سه دلیلی که ابن سینا برای اثبات بقاء تمام نفوس اقامه کرده است و اشکال های صدرا به آنها، در این مقاله ثابت شده است که هیچ کدام از اشکال های صدرا به ادله ابن سینا وارد نیست و بطلا دو دلیل از ان ادله به وسیله اشکال های جدیدی اثبات شده است.در مورد اتحاد اتصال نفوس به یکدیگر بعد از مرگ و تشکیل نفس کلی معلوم ، شده است که به خلاف نظر برخی از محققین ، فارابی قائل به نفس کلی به طوری که نفوس تعیین و تعدد خود را از دست بدهند ، نیست.در مورد اتحاد و اتصال نفوس انسانی با عقل فعال از نظر ملاصدرا، در این مقاله با روشی جدید و ابتکاری پس از تحلیل و بررسی آرا‌ء او درباره تعقل، این نتیجه به دست آمده است که صدرا نیز نفس کلی را قبول ندارد و کلیه اشکال هایی که در ابتداء به نظریه اتصال نفوس با عقل فعال بعد از مرگ به نظر می رسند، با دقت و تحلیل در آراء او قابل پاسخ و دفع اند.