اندازه‌گیری و تحلیل شاخص‌های عمومی بهره‌وری به تفکیک بخش‌های اقتصادی ایران؛ با رویکرد نوین

اندازه‌گیری بهره‌وری روش مناسبی برای ارزیابی عملکرد فعالیت‌های اقتصادی به شمار می‌آید. این مقاله، روش جدید و متناسب با نظام آماری ایران برای اندازه‌گیری شاخص‌های بهره‌وری مبتنی بر ارزش خدمات مولد سرمایه (بر اساس آمارهای حساب‌های ملی sna93 بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران) را معرفی می‌کند که امکان محاسبه شاخص‌های مذکور را با جامعیت تمام فعالیت‌های اقتصادی (به‌ویژه فعالیت‌های خدماتی) میسر می‌سازد. همچنین برای اولین بار شاخص‌های بهره‌وری جزئی و کلی عوامل تولید (شاخص‌های عمومی بهره وری) به تفکیک 17 بخش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران برای دوره 1385-1375 اندازه‌گیری و تحلیل شده است. به منظور محاسبه شاخص‌های بهره‌وری فراتر از عوامل نیروی کار و سرمایه و در نظر گرفتن برون سپاری و اثرات توزیع مجدد منابع بین فعالیت‌ها، از ارزش ستانده به عنوان خروجی در اندازه‌گیری شاخص‌های بهره‌وری استفاده شده است. در ضمن، شاخص بهره‌وری کل عوامل (tfp) با استفاده از تقریب ترنکوئیست شاخص دیویژیا محاسبه شده است. بر اساس نتایج به‌دست آمده از اندازه‌گیری شاخص‌های بهره‌وری در دوره 1385-1375، موفق‌ترین بخش در استفاده بهینه از منابع، بخش کشاورزی است که توانسته است حدود 47 درصد از رشد تولید خود را از طریق ارتقای بهره‌وری کل عوامل به‌دست آورد. در مقابل، بخش‌های استخراج نفت و گاز و پالایش، سایر معادن، تامین آب، برق و گاز، ماهیگیری، هتلداری و اداره امور عمومی، دفاع و تامین اجتماعی در ارتقای بهره‌وری ناموفق بوده‌اند و تمامی رشد تولید خود را از طریق استفاده بیشتر از منابع به‌دست آورده‌اند. در مجموع، نتایج این مطالعه نه تنها موجب فراهم‌ سازی مقدمات و بررسی‌های لازم برای اجرایی‌نمودن ماده 79 قانون برنامه پنجم توسعه کشور در زمینه اندازه‌گیری شاخص‌های بهره‌وری خواهدشد، بلکه باعث افزایش دقت اندازه‌گیری شاخص‌های بهره‌وری و تفکیک بیشتر آن در سطح بخش‌های اقتصادی و ارزیابی دقیق‌تر عملکرد این شاخص‌ها در ایران و مقایسه با سایر کشورهای موفق می‌گردد. در نهایت نیز برای رفع نارسایی‌های نظام آماری کشور از منظر اندازه‌گیری دقیق‌تر بهره‌وری، توصیه‌هایی ارائه شده است.

The Measurement and Analysis of Productivity General Indices in Economic Sectors of Iran; New Approach

Productivity is one of the important macroeconomic subjects, especially in area of economic growth. This study, introduces new method for measuring Productivity indices base on capital services value (Regarding statistical sources, SNA93,  CBI of Iran) and it provides  possibility of accounting the indices for all of  economic activities, in particular services sector. Also, first time total and partial Productivity indices are measured and analysized on separation 17 sectors of Iran economical, social and cultural. Because of calculation of Productivity indices farther up from labor force and capital factors, it not only enable us how to measure productivity of intermediate consumption but also traces the redistribution effect of resources in the cases where the activities are outsourced, and is used output value as outflow in measuring productivity indices. Furthermore, At macro level indices of total factor Productivity (TFP) are calculated on Tornquist approximate of Divisia index.The results shows that productivity indices at 19962006 period, agriculture sector is the most successful of sector in using of optimal resources and that it got 47 percentage from its production growth through TFP promotion. Against, sectors of oil and gas extraction and refining, minerals others, electricity, gas and water supply, fishing, hotel and general affairs administration, defend and social security won't success, and all production growth were to using greater resources. On the whole, based on these findings not only provide preparations and necessary facilities to execute article 79, law of development 5th plan, but also lead to increasing careful of Productivity indices measurement and separating it in economic sectors level and so evaluating operation of the index in Iran at compare other success countries. Finally this paper has aimed to offer some recommendations towards the improvement in statistical systems used by the relevant entities engaged in productivity measurement in Iran.