ارزیابی تطبیقی پایداری کسب و کارهای کارآفرینانه کشاورزی و نظام‌های متعارف تولید کشاورزی در استان گلستان

در چارچوب پارادایم اقتصاد اکولوژیکی، بهره گیری از فنون تصمیم گیری چند معیاره رو به افزایش است و ارائه ابزارهای تحلیلی جدید برای حل عملی مسائل پیچیده به هدفی در این زمینه بدل شده اند. در این تحقیق، با بهره گیری از فرآیند تحلیل سلسه مراتبی بر پایه دانش گروهی از خبرگان، به مقایسه چند معیاری و جامع سه نظام زراعی کشاورزی متعارف و کسب و کارهای کشاورزی پرداخته شده است. این تحقیق دو مرحله‌ای با هدف ارزیابی تطبیقی پایداری کسب و کارهای کارآفرینانه کشاورزی و نظام های متعارف تولید کشاورزی به انجام رسید. در مرحله اول تحقیق، یک مطالعه دلفی در سه دور انجام شد و در نتیجه، 4 گزیدار و 4 معیار (27 زیر معیار) برای اولویت‌بندی نظام های تولید و بهره برداری کشاورزی بر اساس ظرفیت پایداری شناسایی شد. در مرحله دوم تحقیق، با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی، گزیدارها و معیارهای استخراج شده، اولویت‌بندی شد. نمونه گیری به صورت هدفمند نظری انجام شد. با توجه به هدف تحقیق، معیارهایی برای انتخاب مشارکت‌کنندگان به عنوان خبرگان کلیدی به شرح زیر در نظر گرفته شد: (1) تجربه عملی در تولید و کسب و کار کشاورزی، (2) تجربه مدیریتی و سیاست‌گذاری در تولید و کسب و کار کشاورزی و (3) دانش علمی در حوزه مدیریت تولید و کسب و کار کشاورزی. بر این پایه، روی‌هم‌رفته از 22 خبره برای مشارکت در انجام مطالعه دلفی کمک گرفته شد. معیارهای شناسایی شده به ترتیب اولویت عبارت‌اند از: (1) ظرفیت همسازی اکولوژیکی؛ (2) ظرفیت ارزش‌افزوده اقتصادی؛ (3) ظرفیت مدیریتی سازگار شونده؛ و (4) ظرفیت همگرایی اجتماعی. اولویت معیارها، نشان دهنده ارجحیت دغدغه زیست محیطی مشارکت کنندگان بر مسائل اقتصادی، مدیریتی و اجتماعی است. با توجه به این معیارها و نیز گزیدارهای شناسایی شده، یک درخت تصمیم‌گیری سه سطحی ترسیم گردید. داده‌های مورد نیازاز طریق تکمیل 20 پرسشنامه از سوی خبرگان مشارکت کننده در تحقیق بر مبنای مقایسه‌های زوجی، گردآوری و از نرم‌افزار expert choice_2000 برای تحلیل داده‌های گردآوری شده بهره گرفته شد. گزیدارهای شناسایی شده برحسب میانگین وزنی احراز شده به ترتیب زیر اولویت‌بندی گردید: (1) کسب و کارهای کشاورزی؛ (2) بهره‌برداری های تعاونی و (3) بهره‌برداری های خانوادگی، (4) سیستم کشاورزی تجاری. به طور کلی، نتایج این تحقیق مبین ظرفیت پایداری بیشتر کسب و کارهای کشاورزی نسبت به سه نظام کشاورزی متعارف در استان گلستان است.