مقایسه کاربرد فرایند تحلیل شبکه (anp) و تحلیل سلسله مراتبی (ahp) در تحلیل شاخص فقرآبی کشاورزی: مورد مطالعه شهرستان دزفول

فقر آبی کشاورزی به‌طور عام به معنای کمبود آب با کیفیت خوب برای کشاورزی می‌باشد. شاخص فقر آبی کشاورزی با ترکیبی از عوامل طبیعی و فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و نهادی در بخش کشاورزی امکان تحلیل وضعیت آب کشاورزی هر منطقه را متناسب با شرایط آن منطقه فراهم می‌کند. این تناسب درواقع مرهون به‌کارگیری روش‌های مناسب وزن دهی با توجه به دیدگاه افراد مهم درزمینه‌ی موضوعی آن می‌باشد. بر همین مبنا، پژوهشی با هدف اولویت بندی مولفه‌ها و زیرمعیارهای اصلی شاخص فقر آبی کشاورزی با استفاده از فرایند تحلیل شبکه (anp) و مقایسه آن با فرایند تحلیل سلسله مراتبی (ahp) در شهرستان دزفول انجام گرفت. برای این منظور، نمونه‌ای هدفمند شامل پنج نفر از کارشناسان مراکز ترویج و خدمات جهاد کشاورزی که دارای صلاحیت علمی و تجربی بالایی در مراکز سطح شهرستان بودند، برای تکمیل انجام مقایسات زوجی انتخاب شدند. مدل طراحی شده anp ، وزن‌ها در قالب مولفه‌ها (5 گره یا نود)، معیارها (9 گره) و زیرمعیار‏های شاخص (27 گره) بر اساس فرایند مقایسات زوجی، پردازش، محاسبه و تحلیل شدند. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‏های جمع‌آوری‌شده از نرم افزارهای excel، super decisions وexpert choice استفاده شد. نتایج، گویای آن است که مدل anp در مقایسه با مدل ahp از کارایی بیشتری برای تحلیل شاخص فقر آبی کشاورزی در منطقه برخوردار است. همچنین، از میان زیرمعیارهای موثر بر هدف پژوهش، سیستم های زهکشی، مصرف کود شیمیایی و فاصله بین منبع آب و مزرعه به ترتیب از مهم‌ترین زیرمعیارها، و بالادست بودن زمین در توزیع و تخصیص آب، تسطیح اراضی و شرکت در کلاس های آموزشی مدیریت آب، کمترین وزن را کسب کرده و کم اهمیت ترین زیر معیارها به شمار می آیند.

Comparison Application of the Analytic Network Process (ANP) and Analytic Hierarchy Process (AHP) in Analysis of the Agricultural Water Poverty Index: The Case of Dezful County

Agricultural water poverty, generally, means the scarcity of good quality of water for agriculture. Agricultural water poverty index (AWPI) through a combination of natural, physical, social, economic and institutional factors in agricultural context helps to analyze the agricultural water poverty of each place, according to its situation. This characteristic depends on its ability to take advantageous of appropriate weighting techniques by involving the viewpoints of important subjects regarding the issue. In line with this, using Analytical Network Process (ANP) and Analytical Hierarchy Process (AHP) a study was carried out to weighting the components and subcomponents of the AWPI in Dezful County. A purposive sample including five agricultural water and soil experts, who showed high academic qualifications and practical experience in Agriculture Jihad Services Centers across Dezful, were selected. They were asked to complete the study questionnaire which contained several paired comparison matrices. The ANP model was constructed according to the original format of the AWPI, in which all the components (5 nodes), criteria (9 nodes) and subcriteria (27 nodes) were analyzed and weighted using paired comparison. For analyzing of the data collected, Excel, Super Decisions and Expert Choice software were used. Results revealed that the ANP model compared with AHP one is more capable to analyze the Agricultural Water Poverty Index based on the region. In addition, among the effective subcriteria, drainage system, fertilizer consumption and distances between water source and farm were the most important ones, respectively. On the other hand, upstream lands in water allocation and distribution, land leveling and attending water management classes demonstrated the lowest weight, and also the least important subcriteria, respectively.