تدوین الگوی توسعه کشاورزی دانش‌بنیان با محوریت امنیت غذایی با استفاده از رویکرد ترکیبی تئوری بنیانی و دلفی فازی

با افزایش روزافزون تقاضا برای زمین، آب و در نهایت غذا، آینده کشاورزی بدون دانش و نوآوری امکان‌پذیر نبوده و رشد بهره‏ وری و تحقق امنیت غذایی درگرو انتقال از کشاورزی سنتی به کشاورزی دانش‌بنیان است اما تحقیقات کمی به مطالعه و شناسایی چارچوب و مولفه‌های کشاورزی دانش‌بنیان پرداختند. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف شناسایی مولفه‌ها و تدوین الگوی توسعه کشاورزی دانش‌بنیان انجام شد. برای تحقق این هدف، از پارادایم ترکیبی کیفی و کمی و بهره‌گیری از دو رویکرد تئوری بنیانی و دلفی فازی استفاده شد. جامعه آماری تحقیق، 15 متخصص متشکل از کارشناسان جهاد کشاورزی، اعضای هیئت‌علمی، کارشناسان مراکز تحقیقات و خبرگان بودند که به شناسایی و استخراج مولفه‌های کشاورزی دانش‌بنیان و تایید آن‌ها در دو فاز تئوری بنیانی و دلفی فازی کمک نمودند. نتایج تحقیق نشان داد که یک الگوی کشاورزی دانش‌بنیان با محوریت امنیت غذایی بر مبنای چهار ستون؛ نظام نهادی و مشوق ‏های اقتصادی، نیروی انسانی متخصص و آموزش دیده، نظام نوآوری کارا و زیرساخت‏های اطلاعاتی کافی و مدرن استوار است. این چهار مولفه اصلی از 11 زیرمولفه و 69 گویه تشکیل شده است که پس از دو مرحله نظرخواهی از خبرگان طی فرآیند دلفی فازی و محاسبه اختلاف میانگین، مورد تایید قرار گرفتند. همچنین مولفه نظام نهادی و مشوق ‏های اقتصادی با میانگین فازی‏زدایی (0/5841) به عنوان مهم‌ترین مولفه الگوی پیشنهادی انتخاب شد. بکارگیری این الگو در عمل و تاکید بر مولفه‌های آن در حوزه کشاورزی برای دست‌یابی به امنیت غذایی و بهبود بهره‌وری پیشنهاد می‌گردد.

developing a knowledge-based agricultural development model focusing on food security using a hybrid approach of grounded theory and fuzzy delphi

productivity growth and realization of food security will depend on the transition from traditional agriculture to knowledge-based agriculture. with the ever-increasing demand for land, water and ultimately food, the future of agriculture is not possible without knowledge and innovation. while little research has been devoted to the study and identification of the framework and components of knowledge-based agriculture. in this regard, the current research was conducted with the aim of identifying the components and formulating a knowledge-based agricultural development model. in order to achieve this goal, the combined qualitative and quantitative paradigm was used and two approaches, grounded theory and fuzzy delphi, were used. the statistical population of the research was 15 experts consisting of agricultural jihad experts, faculty members, experts of research centers and experts who helped to identify and extract knowledge-based agricultural components and verify them in two phases of grounded theory and fuzzy delphi. the research results showed that a knowledge-based agricultural model focusing on food security based on four pillars; institutional system and economic incentives, specialized and trained manpower, efficient innovation system and sufficient and modern information infrastructure. these four main components consist of 11 sub-components and 69 items, which were approved after two stages of asking experts’ opinions through the fuzzy delphi process and calculating the mean difference. also, the component of the institutional system and economic incentives with the average de-fuzzification (0.5841) was selected as the most important component of the proposed model. applying this model in practice and emphasizing its components in the field of agriculture is suggested to achieve food security and improve productivity.