تحلیل سازوکارهای بهبود مدیریت منابع آب کشاورزی در اراضی شالیزاری

افزایش جمعیت جهان و در نتیجه نیاز به تامین نیازهای غذایی از یک طرف و کاهش قابل توجه منابع تجدید شونده از طرف دیگر، سبب شده تا حجم فعالیت‌های کشاورزی و متعاقباً مصرف منابع آبی افزایش یابد. این فرایند امروزه منجر به پدید آمدن مفهومی تحت عنوان معضل کم‌آبی شده است. در این راستا و در جهت جلوگیری از بروز خشکسالی و کاهش اثرات مخرب آن، پر اهمیت‌ترین موضوع حال حاضر، مدیریت صحیح منابع آبی می‌باشد. بر این اساس تحقیق حاضر به دنبال شناسایی سازوکارهای بهبود مدیریت منابع آب کشاورزی در اراضی شالیزاری بوده است. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل کلیه کارشناسان آب‌وخاک بخش دولتی و خصوصی مرتبط با سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران می‌باشد (n=130). با استفاده از جدول نمونه‌گیری کرجسی و مورگان 97 نفر به‌عنوان نمونه آماری تعیین گردید که در نهایت تجزیه و تحلیل داده‌ها بر روی 90 پاسخگو با استفاده از نرم‌افزار spss 16 انجام شد. ابزار تحقیق، پرسشنامه‌ای است که روایی آن با کسب نظر اساتید و متخصصین فن و پایایی آن با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ (0/87) تائید گردید. نتیجه تحلیل عاملی 5 عامل اقتصادی-اجتماعی، مدیریتی، فنی-زیربنایی، نهادی- قانون‌گذاری و آموزشی-ترویجی را به‌عنوان سازوکارهای بهبود مدیریت منابع آب کشاورزی شناسایی نمود. پنج عامل شناسایی شده در مجموع ‏49/45 درصد از واریانس مربوط به سازوکارهای بهبود مدیریت منابع آب کشاورزی را تبیین نمودند. پیشنهاد می‌گردد دست‌اندرکاران و مسئولان ذی‌ربط با مدنظر قرار دادن عامل‌های شناسایی شده در جهت بهبود مدیریت منابع آب کشاورزی در اراضی شالیزاری گام‌ها و اقدامات لازم را در برنامه‌ریزی‌های مرتبط مدنظر قرار دهند. در این راستا پیشنهادهایی مطابق نتایج تحقیق ارائه شده است.

analysis of mechanisms to improve the agricultural water resources management in paddy fields

the increase in the world’s population and as a result, the need for more food and the significant reduction of renewable resources have caused an increase in the intensity of agricultural activities and the consumption of water resources. today, this process has led to the emergence of a concept called the water scarcity. in order to prevent the occurrence of drought and reduce its destructive effects, correct management of water resources is considered as one of the most important exit strategies. therefore, the current research has sought to identify the mechanisms for improving the management of agricultural water resources in paddy fields. the statistical population of this research included all water and soil experts in the public and private sectors of the jihad agricultural organization of mazandaran province (n=130). out of them, 97 cases were determined as a statistical sample by using the krejcie and morgan sampling table. finally, the data analysis was done based on the data collected from 90 respondents using spss 16 software. the research tool was a questionnaire that its validity was confirmed by a panel of experts and its reliability was approved using cronbach’s alpha test (0.87). the result of the factor analysis resulted in identification of five economic-social, managerial, technical-infrastructural, institutional-legislative, and educational-promotional factors as the mechanisms for improving the management of agricultural water resources. the five identified factors explained a total of 49.45% of the variance related to mechanisms for improving the management of agricultural water resources. it is suggested that relevant stakeholders and officials be more focused on the identified factors in order to improve the management of agricultural water resources in paddy lands and consider the necessary steps and measures in related planning. in the end, some suggestions have been presented according to the research results.