تبیین عوامل موثر بر آسیب‌پذیری خانوارهای کشاورز در شرایط خشکسالی

شرایط نامساعد اقتصادی- اجتماعی حاکم بر جوامع روستایی، سبب آسیب پذیری بیشتر آن‌ها در برابر خشکسالی شده است. هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر آسیب‌پذیری خانوار کشاورز در هنگام رویارویی با خشکسالی است. جامعه آماری تحقیق، 3329 خانوار کشاورز ساکن دهستان درودفرامان بودند که از میان آن‌ها، 172 خانوار، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای، به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای محقق ساخته بود که روایی و پایایی آن تایید شد. بر اساس یافته های پژوهش، خانوارهای کشاورز در سه طبقه کمتر آسیب پذیر (21/5 درصد)، متوسط آسیب پذیر (55/2 درصد) و بیشتر آسیب پذیر (23/3 درصد) قرار گرفتند. هم چنین، بر اساس نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه، آسیب پذیری خانوارهای کشاورز از منظر مولفه های سازنده توان سازگاری و حساسیت مانند سطح سواد سرپرست خانوار، میانگین میزان اراضی زراعی و باغی ملکی، نرخ آبیاری، تعداد ماشین‌آلات کشاورزی، تعداد افراد بیکار خانوار کشاورز، تعداد افراد مهاجر خانوار کشاورز، میزان آب آبیاری مورد استفاده و میزان اراضی زراعی و باغی خسارت دیده از خشکسالی با یکدیگر متفاوت بود. این بدان معنا است که میزان آسیب پذیری خانوار کشاورز تحت تاثیر این مولفه ها قرار دارد. دستاوردهای حاصل از این پژوهش، به برنامه ریزان مبارزه با خشکسالی کمک می کند تا اعتبارات محدود خشکسالی را به روستاهای دارای آسیب پذیری بیشتر اختصاص دهند.

the survey of affecting factors on farmer households’ vulnerability towards drought

during the past decade, natural hazards and disasters such as drought has impacted human lives. rural households in iran have been the victims of natural disasters in general and drought in particular causing farmers becomes more vulnerable. although vulnerability is considered a multidimensional phenomenon, most climate change scholars consider vulnerability as a first step in drought mitigation plans. thus, the purpose of this descriptive study was to determine vulnerability of farmer household towards drought. using stratified random sampling, 172 households participated in this study. a researcher-made questionnaire weas used to collect required data. the validity and reliability of the instrument was confirmed through faculty members in agricultural extension department and using test-retest respectively. vulnerability was assessed using a formula suggested by deressa et al. results revealed that household vulnerability can be classified into three categories: low, medium, and high. household vulnerability based on households’ village location (14 villages) showed that kahrare moghoofe village had the highest vulnerability across the studied area. moreover, moradabad village remained the lowest vulnerable among other villages. result of this study has implications for drought mitigation plans in kermanshah province. in addition, limited resource allocations should be more focused on vulnerable groups.