تحلیل تطبیقی سطح توسعه‌یافتگی بخش کشاورزی شهرستان‌های استان مازندران

شناخت وضعیت توسعه‌یافتگی و تحلیل نابرابری‌ها در حوزه‌های مختلف جغرافیایی و بخش‌های اقتصادی ابزاری برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری مناسب‌تر و متوازن‌تر است. در همین راستا هدف تحقیق حاضر تحلیل تطبیقی سطح توسعه یافتگی کشاورزی شهرستان‌های استان مازندران، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق تولید محصولات کشاورزی و دامی کشور با روش ساخت شاخص ترکیبی (ci) بود. با مرور نظامند منابع پیشین و همچنین شناخت نگارندگان تعداد 52 شاخص در پنج بعد «توسعه نظام بهره‌برداری»، «دامپروری»، «نهادها و صنایع کشاورزی»، «زراعی و باغی» و «مکانیزاسیون کشاورزی» انتخاب و داده‌های لازم از مراجع معتبر آماری کسب شد. برای بدون‌ مقیاس کردن شاخص‌ها از روش تقسیم بر میانگین و برای انتخاب وزن ابعاد و شاخص‌ها از تکنیک تحلیل شبکه (anp) با استفاده از نظرات متخصصان حوزه کشاورزی استان مازندران بهره گرفته شد. نتایج شاخص ترکیبی نشان داد که شهرستان‌های آمل، ساری و جویبار بالاترین نمرات سطح توسعه را کسب کردند. همچنین، نتایج تحلیل خوشه‌ای حاکی از این بود که تنها 14 درصد از شهرستان‌های استان شامل سه شهرستان آمل، جویبار و ساری در دسته توسعه‌یافته قرار گرفتند. علاوه بر این، 23 درصد از شهرستان‌ها، شامل پنج شهرستان بابل، بابلسر، بهشهر، قائمشهر و فریدونکنار در دسته به نسبت توسعه‌یافته، حدود 27 درصد دیگر شامل شش شهرستان رامسر، محمودآباد، نور، تنکابن، عباس‌آباد و کلاردشت در دسته کمتر توسعه‌یافته و 36 درصد آن‌ها نیز شامل هشت شهرستان چالوس، سوادکوه، سوادکوه شمالی، سیمرغ، گلوگاه، میاندرود، نکا و نوشهر در دسته شهرستان‌های توسعه‌نیافته از لحاظ شاخص ترکیبی توسعه کشاورزی قرار گرفتند. در این پژوهش برای نمایش تحلیل فضایی وضعیت توسعه‌یافتگی کشاورزی شهرستان‌های استان، از سامانه اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. با استناد به داده‌های پژوهش لازم است توسعه بخش کشاورزی در شهرستان‌های با سطح توسعه پایین‌ مورد توجه سیاست‌گذاران، برنامه ریزان و مجریان توسعه کشاورزی کشور و استان قرار گیرد.

comparative analysis of the agricultural development in the counties of mazandaran province

understanding the level of development and analyzing inequalities in various geographical areas and economic sectors is a tool for more appropriate and balanced planning and policymaking. in this regard, the aim of the present research was comparative analysis of the agricultural development in the counties of mazandaran province, one of the most important areas for agricultural and livestock production in the country, using the composite index (ci) method. by systematically reviewing the literature and selecting 52 indicators across five dimensions of the agricultural system, animal husbandry, agricultural institutions and industries, crop farming, horticulture, and agricultural mechanization were identified and necessary data were obtained from valid statistical sources. the indicators were normalized using the method of division by the mean, and for selecting the weights of dimensions and indicators, the analytic network process (anp) technique was employed based on the opinions of agricultural experts in mazandaran province. the results of the ci showed that the counties of amol, sari, and joybar obtained the highest development scores. additionally, cluster analysis results indicated that only 14% of the counties in the province, including amol, joybar, and sari, belonged to the developed category. furthermore, 23% of the counties, including babol, babolsar, behshahr, qaemshahr, and fereydunkenar were developed, relatively. the results also showed that about 27% counties including ramsar, mahmoudabad, nur, tonekabon, abbasabad, and kelardasht were less developed. it should also be mentioned that 36% of counties, including chalus, savadkooh, north savadkooh, simorgh, galugah, miandorud, neka, and nowshahr were categorized within undeveloped counties in terms of agricultural development composite index. in this study, to demonstrate the spatial analysis of the agricultural development status, a geographic information system was used. based on the research data, it is necessary to pay attention to the agricultural development in counties with low development levels by policy-makers, planners, and implementers of agricultural development at the national and provincial levels.