تحلیل رفتارهای کشاورزان حوضه کرخه‌علیا در حفاظت از منابع آب با استفاده از الگوی انگیزش حفاظت

اهمیت مدیریت پایدار منابع آبی در ایران با وجود اقلیم خشک و متعدد بودن عوامل انسانی دخیل در کاهش این منابع، نمود بیش‏تری پیدا کرده است. رسیدن به مدیریت پایدار منابع آب، علاوه بر اقدامات فنی وفعال‌های سازه ای، نیازمند به‏کار گیری رویکردها و راه‏کارهای روان‏شناختی و توجّه به رفتارهای بهره ‏برداران در زمینه مصرف آب است؛ لذا تحقیق حاضر با استفاده از مدل انگیزشی حفاظت به تحلیل رفتارهای حفاظتی کشاورزان گندم‌کار آبی حوضه کرخه‌علیا در مدیریت مصرف منابع آب کشاورزی پرداخته است. جامعه‌ آماری 13432 نفر از کشاورزان این حوضه بودند و حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان 374 نفر و با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌‌ای چندمرحله‌ای، تعیین شد. داده‏ها از طریق پرسشنامه گردآوری شدند که روایی آن از طریق پانل کارشناسان مرتبط و پایایی از طریق آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفت و از دو نرم‏افزار 22spss و smartpls4 برای تحلیل داده‌ها استفاده شد. نتایج حاصل از برآورد مدل ساختاری نشان داد که آسیب‌پذیری درک شده، شدت درک شده، خودکارآمدی و هزینه پاسخ بر رفتار حفاظتی کشاورزان اثرگذار بوده‌ و جمعاً قادرند 87/5 درصد از واریانس رفتار حفاظتی کشاورزان در مصرف آب را تبیین کنند. متغیرهای آسیب‌پذیری درک شده و شدت درک شده بیش‏ترین تاثیرگذاری را داشته‌اند. برگزاری نمایشگاه ‏های سالانه، پخش فیلم‏های مستند، ارائه آمار کاهش منابع آب به کشاورزان، استفاده از پتانسیل فضای مجازی و گروه‏های اجتماعی با عضویت کشاورزان، تهیه ویدیوهای آموزشی و حمایت‌های یارانه‏های در خصوص کشت محصولات کم‏آبر از پیشنهادهای این تحقیق در جهت انجام رفتارهای حفاظتی توسط کشاورزان است.

analysis of farmers’ behavior in karkheh alia basin in protecting water resources using protection motivation model

the importance of sustainable water resource management in iran has become increasingly evident, particularly given the country’s arid climate and the numerous human factors contributing to the depletion of these resources. achieving sustainable water resource management requires not only technical measures and structural activities but also psychological approaches that focus on user behavior in water consumption. therefore, this study analyzed the protective behaviors of irrigated wheat farmers in the karkheh alia basin concerning the management of agricultural water resources, using the motivational model of theory. the statistical population consisted of 13,432 farmers in the basin, with a sample size of 374 determined using morgan’s table and multi-stage stratified random sampling. data were collected through a questionnaire, whose validity was confirmed by a panel of relevant experts, and reliability was tested using cronbach’s alpha. data analysis was conducted using spss 22 and smartpls 4 software. the results of the structural model estimation revealed that perceived vulnerability, perceived severity, self-efficacy, and response cost influenced farmers’ conservation behavior and collectively explained 87.5% of the variance in farmers’ water consumption behavior. among these variables, perceived vulnerability and perceived severity had the greatest impact. suggestions for promoting protective behaviors among farmers include organizing annual exhibitions, broadcasting documentary films, providing statistics on water resource depletion, utilizing virtual platforms and social groups with farmer memberships, creating educational videos, and offering subsidies for cultivating low-water crops.