واکاوی استفاده گندم‌کاران از اقدام‌های کشاورزی حفاظتی در بخش مرکزی شهرستان زنجان با استفاده از نظریه انگیزش حفاظت

با وجود اهمیت کشاورزی حفاظتی و ضرورت به کارگیری آن از سوی کشاورزان، شواهد تجربی حاکی از آن است که روند پذیرش و توسعه کشاورزی حفاظتی در کشورهای درحال‌توسعه بسیار کند بوده و ﮐﺸﺎورزان به ویژه کشاورزان خرده پا همواره با تردیدهای جدی برای پذیرش و استفاده از اقدام های کشاورزی حفاظتی مواجه هستند. با توجه به اهمیت موضوع، این پژوهش با هدف «واکاوی استفاده گندم‌کاران از اقدام‌های کشاورزی حفاظتی با استفاده از نظریه انگیزش حفاظت» انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش را تمامی گندم کاران در بخش مرکزی شهرستان زنجان تشکیل دادند (2520 = n) که 380 نفر از آن‌ها با روش نمونه گیری خوش ه ای چندمرحله ای برای انجام پژوهش انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بود که بخش های اصلی آن با استفاده از مقیاس لیکرت پنج سطحی مورد سنجش قرار گرفتند. روایی محتوایی پرسشنامه از راه پانل کارشناسان و متخصصان تایید شد. همچنین، به منظور بررسی پایایی پرسشنامه ابزار پژوهش، پیش‌آزمون (به تعداد 30 پرسشنامه در محدوده ای خارج از نمونه اصلی) انجام گرفت که مقدار آلفای کرونباخ محاسبه‌شده برای هر یک از مقیاس های اصلی پرسشنامه در حد مناسب (در دامنه بین0/808 تا 0/901) بود. به همین ترتیب، روایی سازه و پایایی ترکیبی (در دامنه بین 0/839تا 0/933) ابزار پژوهش نیز با برآورد مدل اندازه گیری و پس از انجام اصلاحات لازم به دست آمد. نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که بیشتر گندم کاران مورد مطالعه اقدام های کشاورزی حفاظتی را در سطح نسبتاً ضعیف انجام می دادند. همچنین، نتایج حاصل از برآورد مدل ساختاری با استفاده از روش چند متغیره مدل یابی معادل ه های ساختاری در نرم افزار amos20 نشان داد که چهار مولفه نظریه انگیزش حفاظت شامل شدت ادراک شده، اثربخشی پاسخ، هزینه های پاسخ و خودکارآمدی اثر معنی داری بر متغیر وابسته میزان استفاده از اقدام های کشاورزی حفاظتی داشتند، درحالی‌که رابطه معنی داری بین حساسیت ادراک شده و متغیر وابسته وجود نداشت. در مجموع، یافته های این پژوهش اعتبار و کارایی نظریه انگیزش حفاظت در زمینه تبیین و پیش بینی رفتار کشاورزان در استفاده از اقدام های کشاورزی حفاظتی را تایید کرد.

analysis of wheat farmers’ use of conservation agriculture measures in the central district of zanjan county using protection motivation theory

despite the recognized importance of conservation agriculture (ca) and its necessity for farmers, empirical evidence shows that its acceptance and adoption in developing countries is progressing at a slow pace. farmers, particularly small-scale farmers, still harbor significant doubts about adopting and utilizing ca practices. given this critical issue, this study aimed to analyze wheat farmers’ use of ca measures through the lens of the protection motivation theory (pmt). the statistical population consisted of all wheat farmers in the central district of zanjan county (n = 2520), with a sample of 380 individuals selected through multi-stage cluster sampling. data collection was conducted using a questionnaire, with the main sections assessed using a five-point likert scale. a panel of experts confirmed the content validity of the questionnaire. additionally, a pilot study involving 30 questionnaires administered outside the main sample was carried out to assess the reliability of the questionnaire. cronbach’s alpha values for the main scales of the questionnaire ranged from 0.808 to 0.901, indicating strong internal consistency. furthermore, construct validity and composite reliability (ranging from 0.839 to 0.933) were confirmed through measurement model estimation and subsequent adjustments. the results revealed that most of the surveyed wheat farmers implemented ca practices at a relatively weak level. structural equation modeling (using amos20 software) showed that four components of the pmt—perceived severity, response efficacy, response costs, and self-efficacy—significantly influenced the adoption of ca measures. however, there was no significant relationship between perceived susceptibility and the dependent variable. overall, the study’s findings affirmed the validity and utility of the pmt in explaining and predicting wheat farmers’ behaviors regarding the adoption of ca practices.