آسیب‌پذیری معیشت و سازگاری خانوارهای کشاورز استان تهران در مواجهه با تغییر اقلیم: راهبردها و عوامل اثرگذار بر سازگاری

ماهیت فراگیر، تخریب‌کننده و فقرزای تغییر اقلیم و مخاطرات اقلیمی، آسیب‌پذیری خانوارهای کشاورز را افزایش داده است اما میزان آسیب‌پذیری این خانوارها یکسان نمی‌باشد. به نظر می‌رسد، پذیرش راهبردهای سازگاری می‌تواند آسیب‌پذیری از تغییر اقلیم را کاهش دهد. بنابراین پژوهش پیمایشی حاضر با هدف بررسی میزان آسیب‌پذیری معیشت خانوارهای کشاورز استان تهران، نحوه سازگاری آنان با مخاطرات اقلیمی و نیز شناسایی عوامل اثرگذار بر سازگاری با تغییر اقلیم انجام گردید. داده‌ها با استفاده از ابزار پرسشنامه و به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای چند‌مرحله‌ای (n=350) گردآوری شدند. برای بررسی میزان آسیب‌پذیری معیشت و شناسایی عوامل اثرگذار بر سازگاری کشاورزان با تغییر اقلیم به ترتیب از چارچوب معیشت پایدار و مدل سازگاری پیشگیرانه اختصاصی نسبت به تغییر اقلیم بهره گرفته شد. یافته‌ها نشان داد که خانوارهای کشاورز از نظر میزان آسیب‌پذیری از تغییر اقلیم به دو گروه دارای آسیب‌پذیری شدید و متوسط تقسیم می‌شوند. خانوارهای کشاورز برای سازگاری با تغییر اقلیم، مجموعه‌ای از راهبردهای مدیریت زراعی، آب، خاک، دام و معیشت را مورداستفاده قرار داده بودند، اما بهره‌گیری خانوارهای دارای آسیب‌پذیری شدید از راهبردهای مدیریت آب کمتر از خانوارهای دارای آسیب‌پذیری متوسط بود. قصد سازگاری، ویژگی‌های مزرعه، خودکارآمدی درک‌شده، مواجهه با تغییر اقلیم و اثربخشی سازگاری مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر رفتار سازگاری کشاورزان با تغییر اقلیم بودند.

livelihood vulnerability and adaptation of tehran province’ farm families to climate change: strategies and drivers

the pervasive, destructive, and impoverishing nature of climate change and climate hazards has increased the vulnerability of farming families. however, the magnitude of rural households’ vulnerability to climate change is not uniform, and adaptive strategies appear to reduce vulnerability. therefore, this survey research aimed to investigate the livelihood vulnerability and adaptation of tehran province’s farm families to climate change, as well as to determine the factors influencing their adaptation. using a multi-stage stratified sampling method, the sample size (n=350) was estimated. data were collected through a questionnaire. the sustainable livelihood framework and the model of private proactive adaptation to climate change were applied to assess livelihood vulnerability and identify the determinants of households’ adaptation to climate change. the findings revealed moderate to high levels of vulnerability to climate change. to enhance adaptation, farm families adopted a combination of agricultural, soil, water, livestock, and livelihood management strategies. however, water management measures were less practiced by the most vulnerable farm families. the main determinants of adaptation included the intention to adapt, farm characteristics, perceived self-efficacy, exposure to climate change, and the perceived effectiveness of adaptation strategies.