شناسایی و اولویت‌بندی راهکارهای گسترش کشت کلزا در نواحی روستایی شرق استان مازندران

با توجه به سطح بالای واردات روغن و دانه‌های روغنی به کشور، یکی از سیاست‌های مهم دولت افزایش و گسترش کشت دانه‌های روغنی از جمله کلزا است. بنابراین شناسایی، دسته‌بندی و اولویت‌بندی راهکارهای گسترش کشت کلزا در روستاهای شرق استان مازندران هدف پژوهش حاضر می‌باشد. طرح تحقیق با مدل آمیخته اکتشافی متوالی از روش کیفی (تحلیل محتوا با نرم‌افزار maxqda prov2020) برای کشف راهکارها و معیارها (تدوین ابزار پژوهش) و مقوله‌بندی راهکارها و از روش کمی (فرآیند تحلیل شبکه با نرم‌افزار super decisionv2.6.0) برای تعیین اهمیت راهکارها و اولویت‌بندی آن‌ها استفاده کرده است. مدیریت زراعی، پشتیبانی فنی و نهاده‌ای، سیاست‌های سازمانی و حمایت دولتی، مدیریت مالی و بازار، تعاون و انگیزش، آموزشی و ترویجی و بهداشت محیط و تولید پایدار به‌عنوان هفت مقوله راهکارهای گسترش کشت کلزا شناسایی و دسته‌بندی شدند. سه راهکار «در اختیار قرار دادن سموم و آفت‌کش‌های مناسب و با کیفیت»، «برگزاری دوره‌های آموزش ترویجی مناسب و به‌موقع» و «کشت یکپارچه کلزا توسط کشاورزان همسایه» به ترتیب به‌عنوان اولویت‌های نخست راهکارهای گسترش کشت کلزا در روستاهای شرق استان مازندران شناخته شدند. با توجه به نتایج حاصله حمایت همه‌جانبه از کلزاکاران به‌ویژه در اختیار قرار دادن نهاده‌ها، ارائه فعالیت‌های آموزشی-ترویجی مناسب از طریق سایت الگویی و طرح‌های تحقیقی-ترویجی کشت کلزا در روستاهای شرق استان مازندران پیشنهاد این پژوهش است.

identifying and prioritizing strategies for expansion of rapeseed cultivation in the rural areas of eastern mazandaran province

considering the high level of oil and oilseed imports into the country, one of the central governmental policies is to increase the cultivation of oilseeds, including rapeseed. hence, the present study aimed to identify, categorize, and prioritize the strategies used for rapeseed cultivation expansion in the eastern villages of mazandaran province. the research plan followed a mixed-method approach with a sequential exploratory design, incorporating a qualitative method (content analysis using maxqda prov2020 software) to identify strategies and criteria, develop the research instrument, and categorize the applied strategies. finally, a quantitative method (analytic network process using super decision v2.6.0 software) was employed to determine the importance and priorities of various strategies. in summary, crop management, technical and institutional support, organizational policies and government support, financial and market management, cooperation and motivation, educational and extension activities, environmental health, and sustainable production were identified and classified into seven categories of strategies for rapeseed cultivation expansion. additionally, the results of the analytic network process (anp) revealed that the top three prioritized strategies for rapeseed cultivation expansion in the eastern villages of mazandaran province were providing suitable and high-quality poisons and pesticides, holding suitable and timely extension training courses, and integrated cultivation of rapeseed by neighboring farmers. based on these findings, fostering the expansion of rapeseed cultivation in the eastern villages of mazandaran province requires comprehensive support for rapeseed growers, including the provision of inputs and the implementation of targeted extension-educational activities through model site creation and research-extension plans.