رفتار مسئولانه‌ی محیط‌زیستی گردشگران پارک جنگلی طاق‌بستان: جایگاه گونه‌های ارزشی

رفتارهای مسئولانه‌ی محیط‌ زیستی افراد که به‌طور عمیقی ریشه در ارزش‌های آن‌ها دارد به‌عنوان مهم‌ترین عامل پایداری محیط‌ زیستی شناخته شده است. با این حال، از یک‌سو نظرات درباره‌ی ابعاد رفتار مسئولانه‌ی محیط‌ زیستی پراکنده است و از سوی دیگر پژوهش‌ها در ایران درباره‌ی نقش گونه‌های مختلف ارزشی در تبیین این رفتار بسیار نادر است؛ بنابراین، هدف این پژوهش در گام نخست تدوین ابزاری برای ارزیابی رفتار مسئولانه‌ی محیط‌زیستی با توجه به ابعاد آن در میان گردشگران پارک جنگلی طاق‌بستان و سپس تدوین مدلی ارزش‌بنیان برای تقویت این رفتار بود. روش نمونه‌گیری از نوع تصادفی ساده در دو سایت غربی و شرقی پارک بود (300=n). ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه‌ای محقق ساخته و مبتنی بر سوابق پژوهشی بود که روایی و پایایی آن با استفاده از شاخص‌های ضریب پایایی ترکیبی، آلفای کرونباخ، میانگین واریانس استخراجی و میانگین واریانس تسهیم شده برای بخش‌های مختلف تایید شد. داده‌ها در محیط نرم‌افزارهای ibm-spssver22 و smart-pls 3.0 مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد که گونه‌های ارزشی به شکل یکسان بر رفتار مسئولانه‌ی محیط‌زیستی گردشگران اثر نمی‌گذارند و نحوه‌ی اثرگذاری آن‌ها علاوه بر تفاوت از نظر شکلی، از مسیرهای مختلف است. با این حال، گونه‌ی ارزشی توجه به ماورای خود مهم‌ترین گونه‌ی هدایت کننده‌ی رفتار مسئولانه‌ی محیط‌ زیستی گردشگران و گونه‌ی ارزشی توجه به تعالی خود مهم‌ترین گونه‌ی ارزشی بازدارنده‌‌ی آن بود. درنهایت، یافته‌های پژوهش نشان داد که متغیرهای پژوهش در مجموع 85/7 درصد از واریانس متغیر رفتار مسئولانه‌ی محیط‌ زیستی را تبیین می‌کنند. شاخص افزونگی مقدار متقابل نیز حاکی از قدرت بالای مدل ارائه شده در پیش‌بینی رفتار مسئولانه‌ی محیط‌ زیستی بود.

tourists’ environmentally responsible behavior in taq-e bostan forest park: the role of value types

individuals’ environmentally responsible behavior (erb) which strangely rooted in their values has been known as a fundamental factor for environmental sustainability. however, in the one hand, opinions about the erb dimensions are scattered and on the other hand, researches in relation to the role of value types on the erb is scarce in iran. therefore, the first purpose of the research is to develop an instrument for assessing tourists’ erb according to its dimensions and then, developing a value-based model for fostering erb among forest parks tourists. simple random method was used to select participators in two sites of the park (western and eastern sites). a researcher-made questionnaire was used to collect data. reliability and validity of the research tool were confirmed using composite reliability, cronbach alpha, average variance extracted (ave), and average shared variance (asv). results showed that the tourists’ value types don’t similarly affect erb and each of them has its specific effect. however, the self-transcendence is the main value type for predicting erb and self-enhancement value negatively and significantly influences erb. finally, the model variables explained 85.7% of variance of tourists’ erb. in addition, our findings indicated that the empirical model is of great power to predict tourists erb.