الگوی مطلوب تجاری در زنجیره ارزش مرکبات بر اساس مولفه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و ساختاری در استان فارس

مدل تجاری مناسب در زنجیره ارزش کشاورزی، امکان استفاده کامل از پتانسیل‌ بخش کشاورزی را فراهم می‌کند. اولین محصول باغی ایران مرکبات است که جایگاه جهانی آن از نظر تولید، رتبه هفتم و از نظر صادرات جهانی، رتبه 31‌ام می‌باشد. عدم تناسب بین تولید و سهم موثر در بازار جهانی، بیانگر نداشتن یک الگوی مطلوب در زنجیره ارزش محصول است. استان فارس با تولید 1/4 میلیون تن مرکبات، مقام دوم را در بین استان‌های کشور دارد. این پژوهش به دنبال یک الگوی مطلوب زنجیره ارزش مرکبات با توجه به مولفه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و ساختاری است. برای تهیه اطلاعات مورد نیاز از تکنیک دلفی و تکمیل پرسشنامه از طریق برگزاری جلسات توجیهی با مشارکت و هم‌اندیشی 32 نفر از خبرگان استان، شامل کارشناسان کشاورزی، اتحادیه‌های تولیدی، تعاون روستایی، صادرکنندگان و کارشناسان مرتبط با صنعت فرآوری مرکبات، استفاده گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها، محاسبه وزن معیارها و دستیابی به بهترین مدل زنجیره ارزش مرکبات، از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی (ahp) بهره گرفته شد. نتایج این پژوهش نشان داد که مولفه‌های اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، زیست‌محیطی و ساختاری در استان، نقش به سزایی در تبیین الگوی مطلوب تجاری در زنجیره‌ ارزش مرکبات دارند. بنابراین بر اساس چهار معیار مذکور و 21 زیر معیار مورد مطالعه، از بین مدل‌های تجاری کسب‌وکار در زنجیره ارزش، مدل «ارکستر» به عنوان بهترین مدل با بیشترین وزن نسبی (0/399) در اولویت اول و مدل «یکپارچه» به عنوان کم اهمیت‌ترین مدل با وزن نسبی 0/128 در اولویت آخر قرار گرفته است.

optimum business model in citrus value chain based on economic, social, cultural, biological and structural components in fars province

a suitable business model in the agricultural value chain enables the use of the full potential of the agricultural sector. the most important and first horticultural product of iran is citrus fruit, which ranks 7th in the world. however, it occupied the 31st rank of the world market. the disproportion between the production and the effective share in the global market indicates that there is no good pattern in the product value chain. with the production of 1.4 million tons of citrus fruits, fars province ranks second among the provinces of the country. this research is looking for an optimal model of citrus value chain according to economic, social, cultural, biological, and structural components. delphi technique was used to prepare the required information and complete the questionnaire by holding briefing sessions with the participation and consensus of 32 experts of the province, including experts related to production, unions, leading gardeners, exporters, and experts related to the citrus processing industry. analytical hierarchy process (ahp) was used in order to analyze the data, calculate the weight of the criteria, and achieve the best citrus value chain model. the results of this research showed that the economic, socio-cultural, bio-environmental, and structural components in the province play a significant role in explaining the desired business model in the citrus value chain. therefore, based on the above-mentioned four criteria and 21 sub-criteria studied, with the highest relative weight of 0.399, the orchestrator model is the best model among the business models in the value chain. furthermore, with a relative weight of 0.128, the integrated model , which was ranked last, is the least important model.