شناسایی عوامل موثر برافزایش تاب‌آوری کشاورزان دشت سیستان در مواجهه با خشکسالی

بخش کشاورزی نقش بسزایی در تامین امنیت غذایی دارد اما وقوع مخاطرات طبیعی همچون خشکسالی در مناطق آسیب‌پذیر، تامین پایدار غذا را با چالشی اساسی مواجه ساخته است. پیش‌بینی‌ها نیز نشانگر افزایش شدت و گسترده خشکسالی در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران است. از این رو، افزایش تاب‌آوری کشاورزان در برابر خشکسالی‌های کنونی و آتی ضروری است. این امر، نیازمند شناخت جامع و اصولی عوامل اثرگذار بر تاب‌آوری بهره‌برداران نظام کشاورزی است. این پژوهش کیفی با هدف شناسایی عوامل موثر بر تاب‌آوری کشاورزان دشت سیستان در مواجهه با خشکسالی انجام گردید. داده‌های مورد نیاز از طریق نمونه‌گیری هدفمند و انجام مصاحبه‌‎های عمیق و نیمه‌ساختار یافته با پانل متخصصان و نیز مشاهده و یادداشت‌های میدانی گردآوری گردید. سپس با بهره‌گیری از نظریه بنیانی، نسبت به شناسایی عوامل علّی (تغییر اقلیم، کاهش منابع آب و کاهش کیفیت خاک)، زمینه‌ای (دانش و آگاهی، روان‌شناختی، اجتماعی-فرهنگی، فناوری اطلاعات و ارتباطات و اکولوژیک) و مداخله‌گر (اقتصادی، نهادی و آموزشی-ترویجی) تاثیرگذار بر تاب‌آوری کشاورزان در مواجهه با خشکسالی مبادرت گردید. از سوی دیگر، راهبردها (مدیریت فنی-زراعی، مدیریت منابع آب، اقتصادی-معیشتی و قانونی-زیربنایی) و پیامدهای افزایش تاب‌آوری کشاورزان در برابر خشکسالی نیز مورد واکاوی قرار گرفتند. با توجه به یافته‌های پژوهش، توصیه‌هایی برای ارتقای تاب‌آوری در شرایط خشکسالی ارائه گردیده است.

factors affecting of farmers’ resilience to drought: the case of sistan plain

the agriculture sector plays a critical role in ensuring food security. however, the incidence of natural hazards such as drought has threatened the sustainable supply of foods in some vulnerable areas. also, it is projected that the intensity and extent of droughts will increase in arid and semiarid regions of iran. therefore, enhancing the resilience of farmers to current and future droughts is imperative. this requires a comprehensive and fundamental recognition of the factors affecting the resilience of agricultural producers. present qualitative research was conducted with the aim of investigating the drivers of farmers’ resilience to drought in the sistan plain. in this respect, a purposeful sampling method was employed and the required data was gathered through indepth and semistructured interviews with a panel of experts, as well as observation and field notes. using the grounded theory approach, the causal conditions (climate change, water depletion, and soil degradation), contextual conditions (knowledge and awareness, psychological, sociocultural, information and communication technology, and ecological factors), and intervening conditions (economic, institutional, and extension and education) were identified. also, adaptation strategies (technicalagricultural management, water resource management, financiallivelihood, and legalinfrastructural factors) and consequences were investigated. in the end, some recommendations and policy implications were provided to enhance the resilience of farm families against drought.