سنجش تمایل کشاورزان دشت جیرفت نسبت به کشت محصولات متناسب با منابع آبی: کاربرد تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده و مدل اعتقاد سلامت

علی‌رغم تاثیر تغییر اقلیم و بحران آب در تغییر دامنه جغرافیایی و عملکرد محصولات کشاورزی مطالعات اندکی در مورد عوامل تعیین‌کننده نیت کشاورزان برای تغییر الگوی کشت خود به کاشت محصولات بر اساس منابع آبی انجام شده است. بر این اساس، این مطالعه برای ارزیابی تمایل کشاورزان جیرفتی برای پیروی از این راهکار موثر در زمینه کاهش تولید محصولات زراعی با نیاز آب زیاد انجام شده است. حجم نمونه مورد نیاز بر اساس جدول کرجسی و مورگان 393 نفر برآورد شد (جامعه آماری 23713 نفر) که از طریق نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای از بین کشاورزان شاغل این دشت، در سال 1399 انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌های تحقیق پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی و پایایی آن مورد تایید قرار گرفت. نیت کشاورزان در زمینه کشت محصولات بر اساس منابع آبی با استفاده از دو مدل رفتاری، تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده و مدل اعتقاد سلامت و از طریق مدل‌سازی معادلات ساختاری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده با دو سازه نگرش و هنجار ذهنی 41/7 درصد از واریانس نیت کشاورزان را تبیین می‌نماید و همچنین 67/3 درصد از نیت کشاورزان در خصوص انتخاب محصول بر اساس منابع آبی توسط مدل اعتقاد سلامت شامل سازه‌های تشویق به عمل، شدت درک شده، مزایای درک شده، حساسیت درک شده و خودکارآمدی توضیح داده شده است. با وجود اینکه هر دو نظریه به‌طور بالقوه توانایی بالایی در پیش‌بینی نیت کشاورزان داشتند، اما مدل اعتقاد سلامت در این مطالعه عملکرد بهتری نسبت به تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده داشت.

assessing intention of jiroft plain farmers towards cultivating crops suited to water resources: application of the theory of planned behavior and health belief model

although climate change and water crisis result in changing the geographical and yield ranges of crops, there are few studies focusing on the determinants farmer’s intention to adopt crops suited to water resources. accordingly, this study has been done to evaluate the jiroft farmers’ intention to adopt this effective invention as a strategy for reducing the cultivation rate of the crop with high water requirement. this study has been conducted in one of agriculturally important plains named jiroft plain which has been located in southeastern of iran. the study sample consisted of 393 farmers in jiroft plain. the study samples were selected using krejcie and morgan table and stratified random sampling approach. farmers’ intention to cultivate crops suited to water resources was empirically examined using two the theory of planned behavior (tpb) and the health belief model (hbm). the associations of the constructs were examined using structural equation modelling (sem). the results showed that the construct attitude and subjective norm accounted for 41.7% of the variance of farmers’ intention in tpb. in contrast, the results revealed that 67.3% of the intentions in hbm has been predicted using cue to action, perceived severity, perceived benefits, perceived susceptibility, and selfefficacy. the results indicated that both theories potentially can predict the farmers’ intention. however, hbm is better than tpb in terms of explanatory power.