تحلیل وضعیت بحران حوضه آبریز دریاچه ارومیه و ارائه راهکارهایی برای مدیریت پایدار آن: کاربرد مدل dpsir

هدف اصلی این پژوهش «تحلیل وضعیت بحران حوضه آبریز دریاچه ارومیه و ارائه راهکارهایی برای مدیریت پایدار آن با استفاده از مدل dpsir» بود. مشارکت کنندگان در این پژوهش خبرگان و مطلعان کلیدی در ستاد احیای دریاچه ارومیه، دانشگاه ارومیه، سازمان جهاد کشاورزی، شرکت آب منطقه‌ای، اداره کل حفاظت محیط زیست و مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی در سه استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کردستان بودند که از بین آن‌ها، 14 نفر از طریق روش نمونه‌گیری هدفمند برای انجام پژوهش انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها در این پژوهش، مصاحبه های نیمه ساختارمند (به صورت انفرادی و گروهی) به کار گرفته شد و داده ها در نرم افزار مکس کیودا با استفاده از تحلیل محتوای کیفی با رویکرد جهت دار تجزیه و تحلیل شدند. نتایج به دست آمده از پژوهش نشان داد که عوامل مرتبط با وضعیت بحران حوضه آبریز دریاچه ارومیه در قالب 45 نشانه مختلف قرار گرفتند که از میان آن‌ها، تغییرات اقلیمی (در بین نشانه های مربوط به نیروهای محرک ایجاد بحران دریاچه ارومیه)، سیاست‌های نامناسب و مدیریت ضعیف منابع آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه (در بین نشانه های مربوط به عوامل فشار در گسترش بحران دریاچه ارومیه)، کاهش سطح تراز آب دریاچه (در بین نشانه های مربوط به وضعیت موجود دریاچه ارومیه) و افزایش آلودگی هوا در اثر ریزگردها و فشار روانی بر جوامع محلی (در بین نشانه های مربوط به اثرات ناشی از بحران دریاچه ارومیه)، در مقایسه با سایر نشانه ها بالاترین اولویت ها را داشتند. همچنین، با توجه به نتایج پژوهش مشخص شد که مهم ترین پاسخ ها به رفع بحران دریاچه ارومیه و مدیریت پایدار آن شامل شکل گیری سازمان ها و نهادهای جدید، انجام برنامه های مرتبط با تعادل بخشی آب های زیرزمینی، استفاده بیشتر از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد، سخت گیری در اجرای قوانین مربوط به حفاظت آب و افزایش فعالیت‌های ترویجی و آموزشی برای کشاورزان در زمینه حفاظت از منابع آب، بودند.

Analyzing the Crisis Situation of Lake Urmia Catchment Area and Providing Solutions for its Sustainable Management: An Application of DPSIR Model

The main purpose of this research was to analyze the crisis situation of Lake Urmia (LU) catchment area and providing solutions for its sustainable management using DPSIR model. Participants in this research were key experts and informants in LU Rehabilitation Headquarters, Urmia University, AgricultureJihad Organizations, Regional Water Companies, Departments of Environmental Protection and Agricultural and Natural Resources Research and Education Centers in three provinces of West Azerbaijan, East Azerbaijan, and Kurdistan among which 14 cases were selected through purposive sampling method. Semistructured interviews (individual and group) were used to collect the required data and data were analyzed in MAXQDA software using directional content analysis. The results of the research showed that the factors related to crisis situation of the LU catchment area were included 45 different indicators among which climate change (among the indicators related to the driving forces of the LU crisis), inappropriate policies and poor management of water resources (among the indicators related to pressure factors in the expansion of the crisis), reducing the water level of the lake (among the indicators related to the current situation), and increasing air pollution due to dust and stress on local communities (among the indicators related to the effects) had the highest priorities compared to the others. Moreover, according to the results of the study, it was found that the most important responses to resolving the crisis of LU and its sustainable management were included establishing the new organizations and institutions, carrying out projects related to groundwater balancing, increasing the capacity of NGOs, tightening enforcement of water protection laws, and increasing extension and training activities for farmers in the field water resources protection.