شناسایی عوامل موثر در تغییر کاربری اراضی کشاورزی در حوضه جنوبی آبریز دریاچه ارومیه: تحلیل رفتار بهره‏ برداران

امروزه از تغییر کاربری اراضی کشاورزی و عوامل تشدید کننده آن به‌عنوان یکی از چالش های زیست محیطی قرن اخیر نام‌برده می شود. در این میان، کشاورزی، وابسته ترین فعالیت به آن به شمار می رود. در نتیجه، برای درک بهتر موضوع باید ذی نفعان این عرصه را شناسایی کرد تا بتوان در مورد رفتار آن‌ها برنامه ریزی انجام داد. در جهت تحقق این امر، هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل موثر بر رفتار کشاورزان نسبت به تغییر کاربری اراضی کشاورزی در حوضه جنوبی آبریز دریاچه ارومیه با استفاده از تحلیل تشخیصی بود. جامعه آماری تحقیق، شامل تمامی بهره برداران بخش کشاورزی منطقه بودند. از میان جامعه‏ ی آماری نمونه ‏ای به حجم 153 نفر در مرحله اول به‌صورت خوشه ای و سپس در مرحله دوم با استفاده از روش نمونه‏ گیری تصادفی انتخاب شد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران پیش بینی گردید. ابزار اصلی تحقیق، پرسشنامه بود. برای تایید روایی پرسشنامه از متخصصان بهره گرفته آزمون کروسکال والیس نشان داد که تفاوت معنی داری در رفتار پاسخگویان نسبت به تغییر کاربری اراضی کشاورزی، برحسب سن، شرکت در دوره های ترویجی و میزان زمین کشاورزی افراد وجود دارد؛ اما تفاوت معنی داری در رفتار پاسخگویان به تفکیک میزان تحصیلات وجود نداشت. همچنین یافته های تحلیل تشخیصی نشان داد که عوامل اقتصادی، نظارتی و مدیریتی به ترتیببیشترینتاثیر و شرکت در دوره های ترویجینیزکمترین تاثیررابررفتار کشاورزان داشته است. با توجه به این نتایج توصیه می شود مسئولان بخش روستایی و کشاورزی با جذب سرمایه، شرایط را برای توسعه‎ی صنایع دستی و تولیدات مختلف روستایی از جمله فرآوری مواد کشاورزی و دامی مهیا نمایند. در نتیجه، کشاورزان و خانواده های آن‌ها می توانند یک درآمد مکمل برای هزینه های خانواده داشته باشند.

Factors Affecting Agricultural Land Use Changes in South Basin of Urmia Lake; Analyzing the Farmers’ Behavior

Agricultural land use change is one of the main environmental challenges facing the world today. Among various types of economic sectors, agriculture is one of the most sensitive economic sectors in terms of agricultural land use changes. Therefore, agricultural land management can be very influential in agricultural development. Due to the importance of possible effects of farmers’ behavior on agricultural land use changes, the main purpose of present study was to identify the factors influencing farmers’ behavior on agricultural land use change in the area of south basin of Urmia lake using discriminant analysis. For conducting this research a survey method has been used. The research statistical population were the all farmers in the south basin of Lake Urmia. Out of them 153 farmers were selected as a sample by a random sampling method. The sample size estimated using Cochran formula. The instrument for collecting data was a questionnaire which its validity was confirmed by a panel of experts. The reliability of the questionnaire was confirmed using Cronbach’s alpha coefficients (α=0.74). Results of KruskalWallis test showed that according to categorizing variables age, participation in educationalextensional training courses, and the size of agricultural lands, there was significant differences in the respondents’ behavior towards agricultural land use changes in the south basin of Lake Urmia. However, in terms of level of education, there was no significant difference in the behavior of the respondents. Also, the findings of discriminant analysis showed that among the variables studied, economic, supervisory, and managerial factors had the most powerful impacts, respectively; and participation in educationalextensional training courses had the lowest impact on the farmers’ behavior. Based on these results, the authorities of rural and agricultural sectors recommended to pave the way for development of handicrafts and various rural products including agricultural and livestock processing by attracting funds. As a result, farmers and their families can have a supplementary income for household expenses.