راهبرد‏های مواجهه کشاورزان شهرستان مُهر استان فارس با خشکسالی: از ادراک تا عمل

خشکسالی یک مخاطره اجتماعی طبیعی و تکرار شونده است که با تغییرات آب و هوایی، میزان و شدت آن تغییر می‌کند. ادراک خشکسالی و اتخاذ راهبردهای مواجهه با آنبه‌منظور کاهش آسیب‌پذیری و افزایش تاب‌آوری، دو جزء کلیدی فرآیند سازگاری با این مخاطره است. هدف اصلی پژوهش حاضر شناخت ادراک کشاورزان از خشکسالی و سازوکارهای مواجهه آنان با این پدیده تغییر آب و هوایی بود. برای این منظور با استفاده از پرسشنامه‌ای محقق‌ساخته، 250 کشاورز شهرستان مُهر استان فارس، به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای با انتساب متناسب، مورد مصاحبه قرار گرفتند. روایی مقیاس‏های پرسشنامه توسط اعضای هیات علمی توسعه و ترویج کشاورزی و پایایی آن از طریق مطالعه راهنما و ضریب آلفای کرونباخ تایید گردید. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که ادراک پاسخگویان در مورد خشکسالی را می‌توان به چهار عامل تجربه، حافظه، انتظار و تعریف نسبت داد که در مجموع بالغ بر 71 درصد واریانس ادراک خشکسالی را تبیین کرده‌اند. یافته دیگر پژوهش حاکی از آن است که کشاورزان برای مواجهه با این رویداد اقلیمی از راهبردهای مدیریت تولیدی مزرعه، مدیریت تقاضای آب، مدیریت مالی، مدیریت فناوری تولید، مدیریت عرضه آب، مدیریت خاک و مدیریت انفعالی بهره گرفته‌اند. فزون بر این، رابطه میان سازه‌های ادراک و راهبردهای مواجهه با خشکسالی، مثبت و معنی‌دار بوده است. به‌علاوه، نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس نشان داد که نمونه‌های دارای ادراک سطح بالا نسبت به دو گروه دیگر (سطح متوسط و پایین) دارای میانگین بالاتری از لحاظ راهبردهای مواجهه با خشکسالی بودند. نتایج این مطالعه می‌تواند به درک جنبه‌های اجتماعی جوامع کشاورزی و دقت برنامه‌ریزی جهت تعدیل و سازگاری عمومی و خصوصی نسبت به خشکسالی کمک نماید.

Perception to Action of Mohr County of Fars Province Farmers towards Confrontation with Drought

Drought is a recurrent socionatural hazard that increases its magnitude due to climate change. The main objective of this study was to identify farmers’ perceptions of drought and their stratagems for dealing with this weather change event. For this purpose, 250 farmers in the Mohr county, south of Fars province, were selected by stratified random sampling and were interviewed using a researchermade questionnaire. The validity of the questionnaire was confirmed by agricultural extension and development experts, and their reliability was confirmed by pilot study and Cronbach’s alpha coefficient. The results of exploratory factor analysis showed that the perception of drought can be attributed to four factors, namely experience, memory, expectation and definition, which in totally these factors explain more than 71 percent of the variance of drought perception. Another finding of this study indicated that farmers have used various strategies such as farm production management, water demand management, financial management, production technology management, water supply management, soil management and reactive management to deal with this climatic event. Moreover, the relationship between drought perception and dealing strategies was positive and significant. In addition, the results of ANOVA test showed that perceptual clusters had a significant difference in terms of dealing strategies; So that farmers with a high level of perception (third cluster), in comparison with other groups, had a higher mean in this regard. The results of this study can be effective to understanding the social aspects of agricultural societies and planning for public and private adaptation/mitigation strategies to drought.