بررسی موانع، محدودیت‌ها و راهکارهای زراعت صنوبر در مناطق روستایی استان گیلان

صنوبر گونه‌ای جنگلی با کارکردهای اقتصادی و ‌زیست محیطی کلیدی محسوب می‌شود که در مقیاس جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گونه از انعطاف‌پذیری اقلیمی و خاکی بالایی برخوردار بوده و توان رشد در شرایط متنوعی از گرمای شدید بیابان‌ها تا بادهای سهمگین مناطق کوهپایه‌ای را دارد. استان گیلان با برخورداری از ظرفیت‌های طبیعی، اقلیمی و نیروی انسانی، به‌عنوان یکی از قطب‌های اصلی کشت صنوبر در ایران شناخته می‌شود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی موانع، محدودیت‌ها و راهکارهای توسعه این صنعت در مناطق روستایی گیلان، با استفاده از رویکرد کیفی مبتنی بر نظریه مبنایی انجام شد. جامعه آماری شامل صنوبرکاران پیشرو استان بود که با نمونه‌گیری هدفمند تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت و منجر به انجام 12 مصاحبه باز و نیمه‌ساختاریافته (با میانگین 60 دقیقه) شد. داده‌ها در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شدند. یافته‌ها نشان داد توسعه صنوبرکاری تحت ‌تاثیر شرایط علی (دسترسی به نهاده‌ها و کود، تامین نهال‌های اصلاح‌ شده رایگان، حمایت‌های فنی و مالی دولت، تخصیص زمین)، شرایط مداخله‌گر (فساد در تخصیص اراضی دولتی، ناکارآمدی مسئولان محلی، نبود سازوکار قیمت‌گذاری، قوانین محدود کننده برداشت چوب) و شرایط زمینه‌ای (سازگاری اقلیمی/خاکی، سرمایه انسانی، گونه‌های پربازده، روش‌های علمی کشت، تنوع بازار فروش) است. در پایان، الگویی ارائه شد که چارچوبی کامل و جامع از عوامل موثر بر پیشرفت و توسعه زراعت صنوبر در استان گیلان را به تصویر می‌کشد. راهکارهای پیشنهادی شامل مانند انجام تحقیقات کاربردی و انتقال نتایج به صنوبرکاران، حمایت آموزشی و فنی از سوی جهاد کشاورزی و نهادهای مرتبط، ساماندهی و شفاف‌سازی قیمت‌گذاری چوب، توسعه صنایع وابسته و ایجاد زنجیره ارزش در منطقه، مدیریت صحیح اراضی و آمایش سرزمین، تسهیل تامین زمین و رفع موانع حقوقی و اداری، برون‌سپاری به بخش خصوصی و کشت قراردادی، تشکیل انجمن‌های صنفی و تقویت تشکل‌های حرفه‌ای، بازنگری قوانین مرتبط با زراعت چوب و حذف مالیات‌های مضاعف بر درآمد صنوبرکاران خرده‌پا است.

investigating the obstacles, limitations, and solutions for poplar cultivation in rural areas of gilan province

abstractintroductionpoplar is a forest species with significant economic and environmental importance, widely cultivated worldwide due to its adaptability to diverse climatic and soil conditions. in iran, poplar cultivation has gained attention as a strategy to expand afforestation, prevent forest degradation, generate income, create jobs, and develop green spaces. its characteristics, such as suitability for mass planting, rapid growth, and short harvesting cycles make it valuable. despite a history of poplar wood production meeting wood and cellulose demands, recent policies like the forest breathing plan and restrictions on natural forest harvesting, combined with challenges in wood imports and price volatility, highlight the need to expand poplar cultivation. current assessments show that existing poplar plantations in iran do not meet industrial wood demands adequately. however, untapped potentials exist to bridge this gap. gilan province, with favorable natural, climatic, and human resources, is a key region for poplar cultivation. this study aims to identify obstacles, limitations, and potential solutions for enhancing poplar cultivation in rural areas of gilan province.materials and methodsthis qualitative study used thematic analysis based on the grounded theory approach. data were collected through semi-structured interviews with experts and pioneers in poplar cultivation in gilan province until theoretical saturation was reached. data analysis was done using open, axial, and selective coding with the strauss and corbin paradigm model. maxqda software was used for data analysis, and data credibility was ensured through member checking.results and discussionconditions for poplar cultivation development include causal conditions like quality inputs, improved seedlings, government support, and suitable land; intervening conditions such as rent-seeking, corruption, poor local officials’ performance, lack of transparent pricing, market challenges, and restrictive regulations; and contextual conditions like climate, soil, human capital, technical knowledge, variety selection, scientific planting, and market diversity. these factors influence the direction and extent of poplar cultivation development.conclusionsexpanding poplar cultivation can bringeconomic benefits to gilan province and the national economy, including increased returns, reduced wood imports, environmental preservation, and economic structure enhancement. strategic interventions like applied research dissemination, education, technical support, transparent pricing, industry growth, land management, land allocation streamlining, private sector participation, professional associations, and legislative revisions are recommended for sustainable development in poplar cultivation.